قابل پیش‌بینی بودن شما در روابط فردی و اجتماعی به طرف مقابلتان احساس امنیت می‌دهد. گاهی وجود احساسات و هیجانات شما را در دید اطرافیان غیرقابل پیش‌بینی می‌کند. مهارت مدیریت و کنترل هیجانات یا احساسات درونی یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی محسوب می‌شود.
کنترل احساسات شما را برای داشتن ارتباط سازگارانه یاری می‌دهد. کنترل احساسات به معنای تقویت مهارت تصمیم‌گیری و بروز درست غم، ترس و شادی است. برای مدیریت هیجان روش‌های بسیاری وجود دارد که سعی کردیم در ادامه این روش‌ها را به‌صورت خلاصه برای شما بیان کنیم.
چرا کنترل احساسات و هیجانات اهمیت دارد؟
اگر هیجانات شما از کنترل خارج شود و رفتار شما را تحت تاثیر قرار دهد، به آن هیجانات منفی گفته می‌شود. همین هیجان منفی است که شما را از رفتارهایتان پشیمان می‌کند. نتیجه کنترل هیجانات در زندگی شخصی و در روابط اجتماعی شما به خوبی نمایان می‌شود. به‌همین دلیل برای بهبود زندگی در همه جوانب باید روی کنترل احساسات خود تمرکز کنید.
مدیریت هیجان چه از نوع مثبت، چه منفی یک مهارت برای رشد فردی و کاهش آسیب اجتماعی محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال یک فرد عصبانی ممکن است دست به کاری بزند که پشیمانی به‌دنبال داشته باشد. این موضوع در مورد هیجانات مثبت مانند خوشحالی نیز صادق است. خوشحالی افراطی نیز ممکن است باعث آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای ناسالم شود.
در ادامه با 6 نوع هیجان اصلی که نیاز به کنترل دارند آشنا می شویم، سپس 5 تکنیک کاربردی برای مدیریت آنها را بررسی خواهیم کرد.
6 نوع هیجان اصلی و پیامدهای عدم کنترل آن
هیجانات انواع متفاوتی دارند که در دسته مثبت یا منفی قرار می‌گیرند. البته باید بدانید که هر کدام از این هیجانات می‌توانند در مکان صحیح خود در دسته‌بندی مقابل قرار بگیرند. به‌عنوان مثال احساس شادی در نگاه اول یک هیجان مثبت است؛ اما اگر در جای نادرستی استفاده شود به یک هیجان منفی تبدیل می‌گردد. در ادامه برخی از مهم‌ترین و ملموس‌ترین هیجاناتی که در افراد دیده می‌شوند را با هم بررسی می‌کنیم.
1. خشم؛ می تواند حسرت انجام یک عمل هیجانی را تا مدت ها بر دل بگذارد
یکی از هیجاناتی که در طول زندگی بارها آن را تجربه کرده‌اید، خشم است. خشم یا عصبانیت باعث بروز رفتارهایی مانند پرخاش، عصبانیت و برخورد فیزیکی در شما می‌شود. این احساس در بدن شما تاثیرات منفی مانند افزایش فشار خون و افزایش سطح آدرنالین بر جای می‌گذارد.
احساس خشم اگر کنترل نشود ضربه‌های جدی به زندگی شما وارد کند. برای کنترل هیجانات مهم از جمله خشم باید مهارت کسب کنید. با آموزش این مهارت می‌توانید از خشونت و آسیب‌های احتمالی به زندگی آینده خود جلوگیری کنید.
2. شادی؛ گرچه احساس مثبتی است، اما نیاز به کنترل دارد
شادی یکی از احساسات مثبت محسوب می‌شود که در موقعیت‌های خوب بروز می‌کند. شادی معمولا با حالت‌های مختلفی مانند خندیدن و لبخند زدن نمایش داده می‌شود. شادی بیش از اندازه و افراطی دردسر ساز است. کنترل هیجانات شامل احساس شادی نیز می‌شود. تفاوتی ندارد که احساس شما خشم باشد یا شادی، هر هیجانی که از کنترل خارج شود می تواند احتمال بروز اتفاقات ناخوشایند را افزایش دهد.
3. غم؛ عدم کنترل آن می تواند شما را به سمت افسردگی و اختلالات روانی سوق دهد
زمانی که اتفاقات منفی را در زندگی یا احساسی در فقدان و نبود شخصی یا چیزی را تجربه می‌کنید، به این احساس غم می‌گویند. اگر احساس غم برای مدت طولانی باقی بماند باعث اختلالات روانی و مشکلاتی مانند افسردگی می شود. کنترل احساسات در این زمان می‌تواند شما را از افکاری مانند خودکشی یا خودزنی نجات دهد.
4. نفرت؛ یک هیجان مثبت و منفی!
احساس نفرت و انزجار به یک چیز را همه ما تجربه کرده‌ایم. نفرت معمولا در درون شما احساس منفی ایجاد می‌کند. گاهی نفرت را می‌توان در مورد رفتار و شخصیت اشخاص به‌کار برد. احساس نفرت همیشه بد نیست. گاهی احساس نفرت نسبت به صحنه‌های دلخراش آدمی را از آسیب رساندن به دیگران باز می‌دارد.
البته باید بدانید که هیجان نفرت معمولا احساساتی مانند خشم را باخود به همراه دارد که این موضوع خطرناک است. احساس خشم می‌تواند در روابط شما آسیب ایجاد کند. به‌همین دلیل کنترل این هیجانات نیز بسیار اهمیت دارد.
5. ترس؛ می تواند به یک احساس بیمارگونه تبدیل شود
احساس ترس یک واکنش غیر ارادی بدن در برابر موقعیت‌های خطرناک است. گاهی فوبیا و ترس را با هم اشتباه می‌گیرند. این دو موضوع با هم متفاوت هستند. ترس معمولا در برابر خطر ایجاد می‌شود؛ اما فوبیا ترس شدید به همراه اضطراب از یک چیز مشخص است که حتی خطری ندارد.
ترس یک هیجان مثبت برای زنده ماندن و بقا محسوب می‌شود. معمولا این احساس رفتارهایی مانند فریاد کشیدن، فرار کردن و مخفی شدن را به دنبال دارد. کنترل احساسات مربوط به ترس باعث می‌شود تا ترس‌های شما بیمارگونه نشود.
6. شرم؛ عاملی که پتکی بر سر عزت نفس شما خواهد شد
شرم از دیگر هیجاناتی است که عزت نفس را پایین نگه‌می‌دارد و مانع رشد و پیشرفت می‌شود. این احساس زمانی در شما شکل می‌گیرد که نسبت به یکی از اعمالی که انجام دادید، به یک نتیجه منفی برسید. این احساس از روابط اجتماعی شما منشا می‌گیرد. اگر احساس شرم در شما بروز می‌کند، به‌دلیل عواملی از جمله ترس از قضاوت شدن، ترس از شکست و نداشتن اعتماد به‌نفس کافی است.
معمولا ریشه شرم به دوران کودکی فرد باز می‌گردد. تجربه شکست و قضاوت شدن، رفتارهای سخت‌گیرانه والدین، سرزنشگری و استفاده از سبک های فرزندپروری غیر اصولی همگی باعث تقویت احساس شرم در بزرگسالی خواهند شد. اگر کنترل هیجانات خود را نداشته باشید، این احساس شرم شما را گوشه‌گیر و منزوی خواهد کرد. نتیجه این گوشه‌گیری چیزی جز افسردگی و پرخاشگری و حتی ممانعت از توسعه فردی نیست.
روش‌های اصولی برای کنترل هیجانات و احساسات؛ 5 راهکار موثر
ممکن است بارها احساساتتان را به غلط بروز داده باشید و بعد خود را سرزنش کرده باشید. به‌جای سرزنش کردن باید کنترل هیجانات و احساسات خود را یاد بگیرید. برای کنترل احساسات باید از پیش خود را برای موقعیت‌های مختلف آماده کنید. برای آماده‌سازی روش‌ها و تکنیک‌هایی وجود دارد که در ادامه برخی از آنها بررسی می‌کنیم.
1. در قدم اول هیجانات خود را بشناسید
یکی از مهم‌ترین بخش‌های کنترل احساسات شناخت آنها محسوب می‌شود. اگر شخصی به شما بگوید که عصبانی هستید و شما آن را نفی کنید در صورتی که از چهره شما این عصبانیت مشخص است. این رفتار به‌این معناست که شما شناخت درستی از احساسات خود ندارید یا توانایی کنترل آن را ندارید. علاوه‌بر شناخت هیجانات برای کنترل آنها، نیاز دارید تا واکنش‌های بدنتان را به انواع آن بشناسید.
2. هیجانات خود را بروز دهید و آنها را سرکوب نکنید
کنترل هیجانات به‌معنی بروز ندادن و سرکوب نیست. اگر احساساتتان را سرکوب کنید، موقعیت تجربه کردن را از خود می‌گیرید. به‌عنوان مثال برای بروز شادی می‌توانید بلند بخندید. حتی اگر تنها هستید و یک ویدئو طنز را مشاهده می‌کنید، سعی کنید بلند بخندید و شادی خود را بروز دهید. اگر غمگین هستید می‌توانید درباره موضوع با فردی قابل اطمینان صحبت کنید یا با گریه کردن انرژی خود را تخلیه کنید.
3. برای مدیریت بهتر هیجانات خود را یادداشت کنید
یکی از راهکارهای مناسب برای کنترل احساسات یادداشت آنها است. با نوشتن هیجانات علاوه‌بر تخلیه احساسات روی کاغذ می‌توانید، برای احساسات منفی خود راه‌حل پیدا کنید. نوشتن روی کاغذ مانند یک تراپی عمل می‌کند، انگار که شما با یک فرد درباره این موضوع صحبت کرده باشید. برای احساساتی که یادداشت می‌کنید یک پاسخ مناسب در نظر بگیرید تا روش‌های صحیح کنترل آنها را بیابید.
4. از خود سوال بپرسید
اگر دچار یکی از هیجانات منفی شدید، اندکی مکث کنید و از خود بپرسید که اگر این واکنش را از خود بروز دهم چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر خشم و نفرت در رفتارم مشخص باشد، چه تصوری از من در ذهن دیگران ایجاد می‌شود؟ با پاسخ دادن به این سوالات شما با واقعیت روبه‌رو می‌شوید و واکنشی منطقی از خود نشان می‌دهید. همچنین از واکنش‌های لحظه‌ای و بدون فکر جلوگیری می‌شود.
5. آرامش را تمرین کنید
تمرین آرامش و مراقبه در طول روز به کاهش و مدیریت اضطراب و تنش‌ها کمک می‌کند. هر چه در شرایط سخت تمرین‌های آرامش را انجام دهید، واکنش و عملکرد بهتری خواهید داشت. معمولا در عصبانیت حالت دست‌ها و عضلات در انقباض قرار می‌گیرد و بدن آماده پرخاشگری می‌شود.
اگر بتوانید با کنترل هیجانات در آن لحظه خود را آرام سازید، عضلات شما در حالت انبساط قرار می‌گیرد. همچنین ذهن شما توانایی تصمیم‌گیری درست را خواهد داشت. در نتیجه یک واکنش مناسب از خود بروز می‌دهید. بهترین روش‌ها برای مراقبه یوگا و مدیتیشن هستند.
همچنین می‌توانید از برخی از تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن و بدن مانند تنفس عمیق، دوش آب سرد و ترک موقعیت برای کنترل احساسات منفی خود استفاده کنید. علاوه‌براین ورزش و پیاده‌روی برای تخلیه احساسات بسیار موثر عمل می‌کند.
دوره های روانشناسی مرتبط دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران:
آیا همه‌ی هیجانات نیاز به کنترل دارد؟
تمام هیجانات مثبت و منفی به کنترل شدن نیاز دارند. هیجانات منفی کنترل نشده مانند خشم، اضطراب و غم باعث مشکلات جسمی و روحی شدید می‌شوند و در روابط اجتماعی شما تاثیر می‌گذارند. همچنین احساسات مثبت کنترل نشده مانند شادی، رضایت و خوشحالی باعث رفتارهای نامناسب و هنجارشکنی می‌شوند.
باید در نظر داشته باشید که کنترل هیجانات به‌معنای سرکوب کردن آنها نیست. شما باید به‌دنبال راه‌حل‌های مناسب برای مدیریت احساسات خود باشید. یادگیری مهارت‌های افزایش آرامش مانند مدیتیشن، ورزش و مطالعه می‌تواند به شما در کنترل احساسات کمک کند. همچنین می‌توانید در برابر مسائل روزانه و چالش‌ها رفتارهای سازنده ارائه دهید.
بیشتر بخوانید: تعریف هوش هیجانی و راه های تقویت EI
سخن پایانی
احساساتی که در طول زندگی تجربه می‌کنید برای رشد شما بسیار اهمیت دارند؛ اما اگر از کنترل شما خارج شوند ممکن است مشکل‌ساز باشند. باید سعی کنید در هر شرایطی توانایی کنترل احساسات خود را داشته باشید. در این راستا نیاز دارید تا به مهارت‌های کنترل هیجانات مسلط شوید تا احساسات منفی شما به روابط و جامعه آسیبی وارد نکند.
عدم کنترل هیجان ممکن است سلامت جسم و روان شما را نیز تحت تاثیر قرار داده و مانع از بهبود مهارت های ارتباطی شود. اگر به کیفیت زندگی خود اهمیت می‌دهید و برای سلامت خود تلاش می‌کنید، مهارت‌های کنترل هیجانات به شما برای داشتن یک زندگی بهتر کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید:
