مهارت های زندگی قدرتی است که انسان‌ها را قادر به امیدوار بودن در هر شرایطی کرده و همچنین وادار به انجام رفتارهای سالم می‌کند. درواقع این مهارت‌ها هستند که روی سلامت روان و حتی عزت نفس نقش چشمگیری داشته‌اند. با کمک دکتر گیلبرت بوتوین در سال هزار و نهصد و نود و هفت میلادی آموزش آن را به شکل مجموعه‌ای کامل از این نوع مهارت‌ها برای پیشگیری از مشکلات روانی دانش آموزان شروع کردند.
در این مطلب قصد داریم مهارت های ده گانه زندگی را به شکل کاملا تخصصی و مفید بررسی کنیم. بنابراین، اگر در پی آشنایی بیشتر و بهره گرفتن از این مهارت‌ها برای ایجاد تحولات مثبت در زندگی هستید تا به انتها این مقاله همراه ما باشید.
بحران ها و چالش های زندگی بشر امروز
انسان امروزی به‌لحاظ پیچیدگی‌های زندگی، وسعت و سرعت تغییرات با چالش‌های فراوانی روبه‌روست که این چالش‌ها در قرن آینده بارزتر خواهد شد. از چالش‌ها و بحران‌های مطرح می‌توان به مواردی همچون : چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن، بحران جمعیت ،بحران سلامتی و تغذیه، دگرگونی‌های فناوری و شرایط حرفه‌ای، آثار فناوری نوین ارتباطی بر مهارتهای اجتماعی و خلق‌وخو، مشکلات خانوادگی و اشتغال والدین در بیرون از منزل ،افزایش فشارهای روحی و روانی و … اشاره کرد . هر یک از این بحران‌ها مشکلاتی را بر نحوه زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنان تحمیل می‌کند.
ضرورت یادگیری مهارت های زندگی
پیچیدگی‌ها و تغییرات سریع زندگی بشری چالش‌های فراوانی را در برابر او قرار داده‌است چگونگی سازگاری با شرایط و دشواری‌های ناشی از چالش‌های موجود از دل‌مشغولی‌های اصلی متخصصان این امر به‌ویژه در حوزه تعلیم‌وتربیت بوده‌است. آموزش مهارتهای زندگی برای آماده نمودن افراد هنگام مقابله با مشکلات و ایجاد رفتارهای مثبت و درنتیجه دستیابی به زندگی موفقیت‌آمیز در سال‌های اخیر مورد توجه دست‌اندرکاران نظام‌های آموزشی قرار گرفته‌است. در فرآیند تصمیم‌گیری برای برنامه‌ریزی درسی یا طرح‌ریزی آموزشی نیازسنجی از گام‌های اولیه است.
انواع مهارت های نرم و سخت مدیریتی و زندگی فردی
مهارتهای نرم، نوعی ویژگی‌های شخصیتی و مهارتهای بین فردی از دسته کلی مهارت های زندگی محسوب می‌شوند. به‌طور کلی مهارتهای نرم توانایی فرد در تعامل‌کردن و شیوه اثر‌گذاری با افراد در محیط کار را می‌سنجد. درواقع مهارتهای نرم را می‌توان مکمل مهارتهای سخت دانست. علاوه‌بر این برخی از روانشناسان از اصطلاح هوش هیجانی EQ برای توصیف‌کردن مهارتهای نرم استفاده می‌کنند. چون می‌توان گفت هر دو به‌نوعی به یکدیگر مرتبط هستند. ولی مهارت نرم بیشتر در حوزه کاری مشخص می‌شود. ولی هوش هیجانی فراتر از حوزه کاری است.
برخی از مهارت های نرم:
- ارتباطات
- رهبری
- خلاقیت
- مدیریت زمان
- سازگاری
- مهارت حل مسئله
- اخلاق کاری
- مدیریت تضاد
مهارتهای سخت دانش‌ها و توانایی‌های تخصصی محسوب می‌شود که بعضی از شغل‌ها به آن نیاز دارد. از جمله این مهارت‌ها می‌توان به نحوه کار با ابزارهای فنی، پلتفرم‌ها برنامه‌های کامپیوتری و نحوه انجام‌دادن برخی وظایف اشاره کرد. برای یادگرفتن این مهارت‌ها باید دوره‌های آکادمیک یا آموزشی را طی کنید.
برخی از مهارت های سخت:
- مهارتهای مدیریتی مانند MBA و DBA
- مهارت فروش
- توسعه نرم‌افزار
- مدیریت نرم‌افزار
- علوم کامپیوتر
- مدیریت مالی
- و…
مطالعه کامل: مهارت های نرم و سخت
لیست مهارت های ده گانه زندگی
بی شک عدم آگاهی از انواع مهارت های زندگی افراد را هنگام مواجه با هر چالشی در جهان ناتوان و ضعیف می‌کند. در ادامه این بخش ده مورد از واجب‌ترین مهارت‌ها در زندگی را به شرح زیر را بررسی می‌کنیم.
1. تصمیم گرفتن
یکی از پر اهمیت‌ترین مهارت‌ها که روندی شناختی داشته تصمیم گرفتن است. این موضوع به صورت عمده در وضعیتی «پیچیده، زمانی و میزان فکر» کاربرد دارد. برای این کار اول بهتر است تصمیم را تعیین کنید و سپس به سراغ گردآوری دانش مورد نیاز آن بروید. حال مواردی که می‌توانید در آن جایگزینی مبتنی بر شواهد اعمال کنید را بسنجید و یک مورد را انتخاب کرده و به آن عمل کنید. در نهایت نیز عواقب آن موضوع را با دقت مشخص کنید.
2. حل مسئله
برای این کار بهترین راه تحلیل اولیه و یافتن راهکارهای کارآمد دیگر است. پس از بررسی از میزان تاثیر گذاری آن‌ها یکی را انتخاب کرده و آن را عملی کنید.
3. مهارت تفکر خلاق
تفکری که به شکل واقع بینانه از تمامی چارچوب‌ها رها بوده باشد، برای برطرف کردن مشکلات فوق العاده ارزشمند است.
4. تفکر انتقادی
برای یافتن بهترین راه‌ها در زندگی با کمک تفکر انتقادی می‌توانید علاوه بر چگونگی فکر کردن، سوالات مفیدی همراه با پاسخ‌های مناسب داشته باشید.
5. مهارت ارتباطی
قدرت شکل دادن یک ارتباط در حوزه‌های مختلف برای ابراز وجود و مطرح کردن نیازها از مهارتهای مهم ما است.
تعدادی از خانم ها و آقایان در حال لبخند زدن و عکس گرفتن هستند.
6. خودآگاهی
در واقع این موضوع به صورت جدی برای کشف توانایی‌ها و ضعف‌های ما کاربرد دارد.
7. همدلی
با قرار دادن خود به جای طرف مقابل، توجه و فهمیدن وضعیت روحی آن می‌توانید فرد مورد نظر را بپذیرید.
8. مدیریت احساسات
با کنترل عوامل شکل دهنده افکار منفی و گاهی غیر واقعی می‌توانید احساسات خود را مدیریت کنید.
9. مهارت بین فردی
زمانی که ما با افراد دیگر در حال تعامل و مذاکره هستیم در واقع از این مهارت بهره می‌گیریم.
کودکی در حال شستن قاشق خود است.
10. کنترل استرس
مدیریت استرس برای پیشگیری از بروز ناراحتی‌های فیزیکی و روحی مهارتی بسیار مهم شناخته می‌شود.
در نتیجه، تحقیق در مورد مهارت های زندگی به ما نشان می‌دهد که با استفاده از آن‌ها می‌توانیم زندگی شادتر و عملکرد بهتری داشته باشیم.
اهمیت مهارتهای زندگی
در حوزه تعلیم‌وتربیت، چگونگی رویارویی با مسایل و چالش های ذکر شده و ایجاد زمینه مناسب برای رشد افراد و افزایش ظرفیت روان‌شناختی و توانایی‌های روانی-اجتماعی آنان و نیز پرورش انسان‌های متعهد به آرمان‌ها و ارزش‌های اجتماعی ،برنامه‌ریزی و الزام‌های خاصی را می‌طلبد. دراین‌راستا آموزش مهارتهای زندگی به دلیل آماده‌سازی افراد برای غلبه بر تنش‌ها و مشکلات، ایجاد زمینه سازگاری و نیز تاثیر آن بر بهبود زندگی فردی و اجتماعی به‌عنوان بخشی از برنامه‌های درسی رسمی مدارس مورد تاکید متخصصان امر قرار گرفته‌است. موریس ایی الیاس از دانشگاه راجرز آمریکا و مؤلف کتاب تصمیم‌گیری اجتماعی و رشد مهارتهای زندگی مفهومی عام از مهارتهای زندگی ارائه می‌دهد : مهارتهای زندگی یعنی ایجاد روابط بین فردی مناسب و مؤثر، ایجاد مسئولیت‌های اجتماعی، انجام تصمیم‌گیری‌های صحیح، حل تعارض‌ها و کشمکش‌ها بدون توسل به اعمالی که به خود یا دیگران صدمه زند.
ویژگی های مهارت های زندگی
مهارتهای زندگی تأکید بر قابلیت‌های عملی و موفقیت دارند و از تحلیل نیازها و خواسته‌های اجتماعی و الزام‌های روزمره و عادی زندگی استخراج می‌شوند و برخی از آن‌ها به مهارتهای سازگاری و ارتباطات فرد، برخی به کارهای روزمره زندگی و برخی نیز به مهارتهای شهروندی مربوط می‌شوند. مهارتهای زندگی به‌عنوان توانایی‌ها abilities دانش‌ها knowledges نگرش‌ها attitudes و رفتارها behaviors تعریف‌شده است.
پیامد های یادگیری مهارت های زندگی
مهارت های زندگی برای شادمانی و موفقیت یاد گرفته می‌شوند و فرد را قادر می سازند با موقعیت‌های زندگی سازگاری یابد و بر آن‌ها مسلط شود. از طریق رشد این مهارت‌ها افراد یاد می‌گیرند که به‌راحتی با دیگران زندگی کنند، احساس خود را با امنیت خاطر بیان کنند و زندگی را دوست داشته باشند .
تحقیقات نشان داده‌اند که آموزش مهارتهای زندگی بر رشد رفتارهای مثبت و سازگاری افراد و کاهش رفتارهای منفی آن‌ها اثر داشته‌است. برای مثال اثر برنامه‌های آموزشی مهارتهای زندگی بر مصرف الکل سیگار و مواد مخدر بررسی شده است. این برنامه‌ها شامل مهارتهای ارتباط انسانی، تصمیم‌گیری، اداره زندگی و جلوگیری از اضطراب و استرس بوده‌است. نتایج نشان داد که آموزش‌ها بر کاهش موارد یادشده مؤثر بوده‌است.
- با توجه به تعاریف گفته‌شده می‌توان دریافت که مهارتهای زندگی بسیار متعدد هستند و ماهیت و تعریف آن‌ها نسبت‌به موقعیت‌ها تغییر می‌کند. بنابراین تعیین گستره مهارتهای زندگی جهت هر گونه برنامه‌ریزی و آموزش ضرورت دارد
آموزش مهارت های زندگی در مدارس
امروزه بخشی از برنامه‌های درسی سطوح گوناگون تحصیلی به آموزش مهارتهای زندگی اختصاص دارد. در اهداف آرمانی آموزش‌وپرورش ایران نیز تحت مضامین گوناگون به آموزش مهارتهای زندگی تاکید شده‌است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- پرورش روحیه اعتمادبه‌نفس و استقلال شخصیت
- پرورش متعادل عواطف انسانی به همزیستی مسالمت‌آمیز
- پرورش روحیه مشارکت و همکاری در فعالیت‌های گروهی
- پرورش روحیه تحمل آرای دیگران و سعه‌ی صدر
- پرورش روحیه مقاومت در برابر تبلیغات سوء
- تأمین سلامت جسمانی و بهداشت روانی و …
بااین‌حال آموزش مهارتهای زندگی برای دانش‌آموزان ایرانی خصوصا در دوره تعلیم‌وتربیت عمومی در صحنه عمل چندان مورد تاکید قرار نگرفته‌است و تحقیقات انجام‌یافته بر روی برنامه‌های آموزشی و میزان دستیابی دانش‌آموزان به مهارتهای زندگی، فقدان و کمبود آن را نشان می‌دهند. شاید به استناد چنین تحقیقات و نتایجی بوده‌است که در برنامه پنج‌ساله سوم توسعه در بخش آموزش از عدم توجه به آموزش مهارتهای زندگی به دانش‌آموزان ابراز نگرانی شده‌است. هرچند که آموزش مهارتهای زندگی در همه سطوح تحصیلی مورد تاکید است اما با توجه به ویژگی‌های رشدی نوجوانان و مسائل و مشکلات پیش روی آنان آموزش مهارتهای مذکور در این دوره اهمیت مضاعف دارد.
8 طبقه بندی مختلف مهارت های زندگی
1. طبقه بندی پیک لسیمر
پیک لسیمر و همکاران در سال ۱۹۹۸ چهار بعد کلی را برای مهارتهای زندگی مشخص کردند که هر کدام دارای اجزا و مؤلفه‌هایی است .این ابعاد عبارت‌اند از:
- ارتباط بین فردی/ ارتباط انسانی : که مشارکت فرد در فعالیت‌های اجتماعی، برقراری روابط صمیمی بین فردی، همدلی، بیان واضح و روشن تفکرات به ارتباطات غیرکلامی را در بر می‌گیرد. نتیجه این ارتباطات افزایش عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس است
- حل مسئله: تصمیم‌گیری اجتماعی که شامل تشخیص مسئله، ارزیابی و تحلیل اطلاعات، انتخاب راه‌حل‌ها در تدوین هدف و برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف است.
- رعایت بهداشت سلامتی بدن: بعد سوم مهارتهای زندگی از توجه به شیوه‌های مطلوب تغذیه، کنترل وزن، آراستگی ظاهر، فعالیت‌های اوقات فراغت، کنترل فشارهای روحی و جنبه‌های فیزیولوژیکی مسائل جنسی اجزاء این بعد از مهارت‌ها هستند.
- داشتن هدف در زندگی / رشد هویت: که حوزه‌های فرعی همچون آگاهی از هویت شخصی، افزایش و نگهداری عزت‌نفس، واضح سازی ارزش‌ها، رشد معنا در زندگی، رعایت جنبه‌های اخلاقی مربوط به اعمال جنسی و نقش‌های جنسیتی را شامل می‌گردد .
2. طبقه بندی سازمان جهانی بهداشت
سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۴ ده مهارت اصلی را مشخص کرده‌است که با مهارتهای قبلی اندکی تفاوت دارند. این مهارت‌ها نیز به‌لحاظ ارتباط طبیعی بین آن‌ها به‌صورت جفت‌جفت طبقه‌بندی شده‌اند که عبارت‌اند از:
- خودآگاهی self awareness /همدلی empathy
- ارتباطی/ روابط بین فردی
- تصمیم‌گیری /حل مسئله
- تفکر خلاقcreative thinking/ تفکر انتقادی critical thinking
- مقابله با هیجان‌ها coping with emotions/مقابله با استرسcoping with stress
در این طبقه‌بندی مهارت خودآگاهی معادل مهارت رشد هویت و مهارتهای مقابله با هیجان و استرس‌ها معادل بخشی از مؤلفه‌های مهارت رعایت بهداشت و سلامتی در طبقه‌بندی قبلی است . مؤلفه‌های تفکر خلاق عبارت است از یادگیری فعال، جستجوی اطلاعات جدید، شناسایی راه‌حل‌های جدید در برخورد با مشکلات زندگی، تلاش برای رفع محدودیت‌های مربوط به دانش و توانایی خود، ابتکار عمل در زندگی. و مؤلفه‌های تفکر انتقادی نیز عبارت است از بررسی دقیق منابع اصلی افکار و عقاید و ارزیابی اعتبار آن‌ها ، بررسی دقیق موقعیت‌ها، دقیق بودن در تفکر، توجه به جزئیات به‌هنگام نیاز، تشخیص درست از نادرست و حساس بودن به سطوح آگاهی دیگران . بقیه مهارت‌ها نیز دارای مؤلفه‌هایی هستند که تقریباً مشابه طبقه‌بندی پیک لسیمر می‌باشد .
3. طبقه بندی جی مارزانو
جی مارزانو در سال ۲۰۰۱ در طبقه‌بندی خود از مهارتهای زندگی، مشارکت و همکاری را به دسته‌بندی‌های قبلی اضافه کرده و مهارتهای مربوط به مقابله با هیجان‌ها، مقابله با استرس و بهداشت- سلامتی بدن و نیز همدلی را حذف نموده‌است. در این طبقه‌بندی به‌مهارت مشارکت و همکاری مؤلفه‌هایی همچون درک و تقبل انواع نقش‌ها در گروه، تسهیل مؤثر فعالیت‌های گروهی، تولید انواع عقاید در گروه، کار با جمعیت‌های گوناگون، ارزش‌گذاری به تفاوت‌ها و تشابه‌ها در بین اعضای گروه، ایجاد تفاهم و تشخیص نقش پویای گروه ذکر شده‌است .
4. طبقه بندی بی ین
بی ین در سال ۲۰۰۰ضمن اشاره به مهارتهای ارتباطی ،تفکر استدلالی، مهارتهای بین فردی، یادگیری چگونه یاد گرفتن یا حل مسئله، مسئولیت فردی و اجتماعی را به‌عنوان یک مهارت زندگی مهم مورد تاکید قرار داده است .
5. طبقه بندی کرایزر
در دسته بندی کرایزر در سال ۱۹۹۰مهارتهای والدین بودن و پیشگیری از حاملگی در دوره نوجوانی در کنار دیگر مهارتهای زندگی به چشم می‌خورد. مؤلفه‌ها یا اجزای مهارت زندگی والدین بودن عبارت است از: نحوه تشکیل خانواده و انتخاب همسر، قبول مسئولیت در برابر خانواده، ایجاد تعادل بین کار در منزل و بیرون، تربیت فرزند، شناخت حقوق خود و کودکان . و مهارت پیشگیری از حاملگی در دوران نوجوانی نیز معادل جنبه‌های اخلاقی و فیزیولوژی اعمال جنسی در مؤلفه‌های مهارتهای زندگی رعایت بهداشت و سلامتی و نیز داشتن هدف در زندگی و رشد هویت در طبقه‌بندی پیک لسیمر است.
همچنین بخوانید : مهم ترین نکات درباره دوره نوجوانی
6. طبقه بندی جوآن
طبقه بندی جوآن تا حدودی متفاوت از طبقه بندی های قبلی است. وی مهارتهای زندگی را به سه دسته تقسیم می کند:
- مهارتهای زندگی روزمره daily living skills که شامل مدیریت امور مالی، اداره امور منزل، آگاهی نسبت‌به مسائل بهداشتی و سلامتی، آماده‌سازی و مصرف غذا، خرید و مصرف کالا و مسئولیت شهروندی است .
- مهارتهای فردی/اجتماعی personal/social skills که دستیابی به خودآگاهی و خود اطمینانی و کسب استقلال، دستیابی به رفتار مسئولانه و روابط بین فرد و حل مسئله را شامل می‌شود.
- مهارت های حرفه ای occupation skills که نحوه پیدا کردن و نگهداری شغل، عادات صحیح حرفه‌ای، رعایت نکات ایمنی و مهارتهای خاص حرفه‌ای را در بر می‌گیرد.
7. طبقه بندی دوماس
دوماس استفاده از تکنولوژی، اطلاعات شهروند مسئول بودن و قابلیت‌های حرفه‌ای را در کنار مهارتهای تفکر پیچیده مثل حل مسئله ، تفکر فعال و انتقادی، مشارکت و همکاری و ارتباط مؤثر مورد تأکید قرار داده‌است. از نظر دوماس مهارت استفاده از تکنولوژی اطلاعات شامل اجزایی همچون نحوه گردآوری اطلاعات، استفاده از اینترنت و کامپیوتر، ارتباط متقابل بشر و ماشین و نحوه‌ی سازمان‌دهی اطلاعات است مهارت زندگی شهروند مسئول بودن نیز دارای اجزایی همچون نشان‌دادن مسئولیت‌های فردی و اجتماعی، درک و ارتقاء اصل دموکراتیک همچون آزادی ، عدالت و تساوی شرکت در فعالیت‌های عمومی و اجتماعی و نشان‌دادن رفتارهای اجتماعی است. مؤلفه‌های دیگر مهارتهای این طبقه تقریباً همان مؤلفه‌هایی است که در طبقه‌بندی‌های قبلی ذکر شدند. تاکید بر مهارت زندگی شهروند جهانی بودن نیز که دارای مؤلفه‌هایی همچون فهم و قدردانی از تعامل فرهنگی، بروز مسئولیت‌های جهانی، تلاش برای صلح و آشنایی با حقوق بشر است در آثار ژاک دلور و لینچ به چشم می خورد.
8. طبقه بندی سبلی
سبلی در سال ۲۰۰۰ مهارتهای زندگی را شامل این موارد دانست : خودآگاهی، ارتباطات ، مشارکت و همکاری، تفکر انتقادی و خلاق ، تصمیم‌گیری و حل مسئله، کنار آمدن با فشارهای روحی و مدیریت، اطلاع‌رسانی و استفاده از تکنولوژی اطلاعات می‌داند. آنچه به‌عنوان مهارتهای زندگی از دیدگاه صاحب‌نظران و سازمان جهانی بهداشت ذکر گردید کم‌وبیش در آثار مؤلفان دیگری نیز مطرح شده اند.
آموزش مهارت های زندگی توسط موسسه بین‌المللی لاینزکوئیست
موسسه بین‌المللی لاینزکوئیست Lions-Quest International یک سازمان جهانی است که برنامه‌هایی را برای آموزش مهارتهای زندگی به نوجوانان تدارک دیده‌است. برنامه‌های این مؤسسه مورد استقبال نظام‌های آموزشی بسیاری از کشورها واقع شده‌است. مهارتهای موردنظر مؤسسه نیز عمدتاً همان مهارت‌هایی هستند که پیش‌تر از پیک لسیمر و سازمان جهانی بهداشت نقل گردید. این مهارت‌ها عبارت‌اند از :
- ایجاد نظم و ارتباط، مسئولیت و اعتمادبه‌نفس
- ارتباط مؤثر و همکاری با دیگران
- کنترل نگرش‌ها و هیجان‌ها
- تقویت و تحکیم روابط مثبت با خانواده و همسالان
- آموزش و ایجاد مهارتهای حل مسئله و تصمیم‌گیری‌های سالم و صحیح
- مقاومت علیه فشار منفی همسالان در مصرف مواد مخدر
- تفکر نقادانه
- تعیین اهداف برای زندگی سالم
- کمک به دیگران
این برنامه‌ها در نظام‌های آموزشی و مدارس بسیاری از کشورها و اغلب به‌صورت سازگار شده با برنامه‌های ملی و محلی اجرا شده‌است. نکته جدید در این مهارت‌ها مربوط به‌مهارت سلامتی و تندرستی است که رعایت نکات ایمنی را نیز دربرمی‌گیرد. برای اکثر مهارتهای زندگی ذکرشده مؤلفه‌ها و اجزایی نیز بیان‌شده است که از توضیح همه آن‌ها صرف‌نظر می‌کنیم.
مهارت های زندگی برای کودکان
بهبود مهارت های زندگی و بخصوص مهارت های کودکان اهمیت زیادی در موفقیت تحصیلی و داشتن روابط سالم دارد. هر انسانی آسیب پذیر و حساس پا به این دنیا می‌گذارد. کودکان هیچ ابزاری برای مقابله با تهدیدهای زندگی ندارند و این وظیفه پدر و مادر است که در مرحله اول از آن‌ها محافظت کنند. پس از این‌که کودک کمی بزرگتر شد، والدین باید کم کم ابزارهای مورد نیاز را به او عرضه کنند. بهبود مهارت زندگی کودکان به آن‌ها کمک می‌کند بتوانند با مسائل واقعی زندگی رو به رو شوند. در واقع یادگیری این مهارت‌ها از آن‌ها در غیاب والدین محافظت می‌کند. اگر دوست دارید با برخی از این مهارت‌ها آشنا شوید، با این مقاله همراه باشید.
از مهم ترین مهارت های زندگی کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مهارت خودشناسی و خودآگاهی کودکان
- اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان
- ارتباط موثر، حل تعارض کودکان
- قاطعیت
- مدیریت خشم کودکان
- مدیریت استرس کودکان
- مهارت حل مسئله کودک
- مهارت تصمیم گیری کودک
در این مطلب به صورت مفصل مهم‌ترین مهارت های زندگی را برای آشنایی شما عنوان کرده‌ایم. همواره در زندگی برای قرار گرفتن در مسیر موفقیت باید به تنهایی و با پشتکار این مهارت‌ها را درک کرده و سپس در زندگی خود به کار ببندید.
بیشتر بخوانید:
