همه پدر و مادرها دوست دارند فرزندانشان احساس خوشبختی داشته باشند و به رویاهایشان برسند. همچنین خوب پرورش پیدا کنند. به گونه‌ای که استعداد و توانایی‌هایشان کشف و تقویت شود و یک انسان مفید و ارزشمندی برای جهان پیرامون خود محسوب شوند. از این‌رو کسب اطلاعات و یادگیری در مورد فرزند پروری، برای آینده کودکتان بسیار مهم و حیاتی است. همچنین در ادامه مطالب مهمی در مورد مهارت و سبک های فرزندپروری بیان کرده‌ایم که با خواندن آن می‌توانید اطلاعات مفیدی برای تربیت کودک کسب کنید.
مهارت فرزندپروری چیست؟
بهطورکلی مهارت‌های فرزندپروری، ویژگی‌ها و توانایی‌هایی هستند که با استفاده از آن می‌توانید از فرزند خود مراقبت کنید. همچنین این مهارت‌ها شامل رفتارها و توانایی‌هایی است که به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که فرزندتان سالم و شاد رشد می‌کند. هر پدر و مادری به‌طور ذاتی برخی مهارت‌های تربیتی دارند.
همچنین شما می‌توانید با به‌کارگیری سایر مهارت‌ها و نقاط قوت اخلاقی، مهارت‌های فرزند پروری خود را رشد و ارتقا دهید. به‌عنوان‌مثال، اگر در محل کارتان شخصیت منعطف دارید، راحت‌تر از دیگران می‌توانید این مهارت را در تربیت فرزندتان به‌کار ببرید. در ادامه چند مورد از مهارت‌های فرزند پروری را عنوان می‌کنیم.
- به فرزندتان یاد دهید که به دیگران کمک کنند.
- به فرزندتان آموزش دهید خود را به چالش بکشند و بتوانند در خارج از منطقه امن خود فعالیت کنند.
- مطمئن شوید که کودکتان احساس امنیت می‌کند.
- زمان خاصی را در هفته مشخص کنید و آن را به فرزندتان اختصاص دهید.
هر والدینی روش تربیتی و مهارت‌های فرزندپروری مخصوص به خود را دارد. با این‌حال، تحقیقات کارشناسان روانشناسی تربیتی کودک و فرزندپروری و محققان نشان می‌دهد با رعایت و به‌کارگیری برخی روش‌ها از جمله روش‌های ذکر شده، تفاوت محسوسی در روابط بین شما و فرزندتان ایجاد می‌کند.
اهداف فرزندپروری و اهمیت آن
بهطورکلی مهارت‌های فرزندپروری در سراسر جهان سه هدف اصلی مشترک دارند: حفظ و فراهم کردن سلامت و ایمنی کودکان، آماده‌سازی کودکان برای زندگی به‌عنوان یک انسان بالغ و حتی والدین، همچنین انتقال ارزش های فرهنگی و اعتقادات. یک رابطه باکیفیت میان والدین و فرزند برای رشد سالم جسمی و روحی، مهم و حیاتی به‌حساب می‌آید. همانطور که گفتیم مهارت‌های فرزند پروری در روابط بین کودک و والدین بسیار تاثیرگذار است. بنابراین، مهارت‌های پرورش فرزند از آن جهت مهم و مفید محسوب می‌شود.
علاوه‌بر این، توانایی‌های پرورش فرزند در یادگیری رفتارهای درست شما توسط کودک یک عامل موثر به شمار می‌رود. همچنین مهارت‌های درست فرزند پروری موجب کنترل و اصلاح نقاط ضعف اخلاقی والدین می‌شود. در نتیجه از انتقال آن به کودک جلوگیری می‌شود. علاوه‌بر این، کودک رفتارهای صحیح شما را می‌آموزد و در آینده آن‌ها را به‌کار می‌گیرد. به بیان دیگر مهارت‌های درست تربیت فرزند تاثیرات مثبت زیادی در کودک و والدین دارد.
نقش پدر و مادر در فرزندپروری
پدر و مادر کودک در پرورش فرزند نقش اساسی دارند. همه کودکان حق دارند با محبت و مهربانی با او رفتار شود. همچنین در امنیت کامل زندگی کنند، آموزش ببینند و به درمان و مراقبت‌های پزشکی دسترسی داشته باشند. همچنین پدر و مادر وظیفه دارند تا زمانی که فرزندشان به‌قدر کافی بزرگ و قوی شود، از او در برابر ظلم و نا امنی محافظت کنند.
علاوه‌بر این، اختیار تصمیم‌گیری در مورد مراقبت، رفاه و شرایط مناسب رشد کودک و تاثیرات این موارد به‌عنوان مسئولیت والدین شناخته می‌شود. همچنین در ادامه مواردی از وظایف اصلی که پدر و مادر در برابر فرزند دارند عنوان می‌کنیم.
- تامین امنیت کودک و حفظ در برابر آسیب‌های احتمالی
- تهیه غذا، پوشاک و مکان مناسب برای کودک
- حمایت مالی فرزندان
- تامین درمان و مراقبت‌های پزشکی برای کودک
- تامین و ارائه آموزش برای فرزند خود
پدر و مادر تاثیر به‌سزایی در شخصیت و آینده فرزند و همچنین آموزش مهارت های زندگی کودکان دارند. علاوه‌بر موارد گفته شده، مهارت‌های به‌کار برده شده در تربیت کودک یک عامل مفید در شخصیت و اعتمادبهنفس کودک محسوب می‌شود.
بهترین سبک های فرزندپروری
طبق تحقیقات انجام شده، چهار سبک اصلی فرزندپروری وجود دارد. این سبک‌ها شامل سختگیرانه، متعادل، سهل‌گیرانه و آزادانه می‌شود. فرزندپروری متعادل به طور گسترده‌ای در سراسر جهان، به عنوان موثرترین سبک در نظر گرفته می شود؛ زیرا هم امنیت و هم حمایت را برای کودکان فراهم می‌کند. با این‌حال، ترکیب سبک‌های سهل‌گیرانه و سختگیرانه در یک رویکرد متعادل می‌تواند هنگام تربیت کودکی با نیازهای غیر معمول مفید و کاربردی باشد. در ادامه سبک‌های مختلف پرورش فرزند را بررسی می‌کنیم.
1. سبک سختگیرانه؛ اقتدار مطلق والدین
سبک سختگیرانه سبکی سنتی محسوب می‌شود. در این سبک پرورش کودک والدین مستبد و سخت‌گیر هستند و نیازی به توضیح قوانین و تصمیمات خود احساس نمی‌کنند. همچنین معمولا والدین سخت‌گیر انتظارات زیادی از فرزندانی به‌خصوص در زمینه‌های تحصیلی و اجتماعی دارند. به‌طوری‌که ممکن است برای تقویت رفتار خوب در اجتماع و پیشرفت در یادگیری و تحصیل از رفتار‌هایی با سختگیری زیاد استفاده کنند.
با این که در سبک سختگیرانه معمولا فرزند عملکرد تحصیلی خوبی از خود نشان می‌دهد، اما سختگیری بیش از حد نتیجه عکس را به‌دنبال دارد. به‌طوری‌که احتمال انجام اعمال پرخطر از جمله اعتیاد مواد مخدر و رانندگی بدون احتیاط، در بچه‌هایی که با والدین سخت‌گیر بزرگ می‌شوند بیشتر است. این وضعیت به این دلیل اتفاق می‌افتد که والدین سخت‌گیر به‌قدری شخصیت محافظ دارند که اغلب فرزندان را از فرصت تصمیم‌گیری و انتخاب محروم می‌کنند. بنابراین، وقتی بچه‌ها بالغ می‌شوند توانایی تشخیص و انتخاب ندارند. همچنین آمادگی کافی برای مستقل شدن کسب نمی‌کنند.
بیشتر مشکلات فرزند پروری سختگیرانه زمانی اتفاق می‌افتد که این سبک بدون محبت و توجه کافی به فرزند انجام بگیرد. به‌طوری‌که والدین پرخاشگر و کم توجه باعث می‌شوند فرزند احساس امنیت نداشته باشد. همچنین این شرایط موجب می‌شود فرزندان در آینده با کم‌بود توجه روبهرو شوند و کارهایی برای جلب توجه دیگران انجام دهند. همچنین این کودکان در آینده قدرت تشخیص و تعیین حد و حدود مسائل مختلف را نخواهند داشت. علاوه‌بر این، چنین کودکانی نمی‌توانند به‌راحتی نظرات و نیازهای خود را بیان کنند.
بنابراین، شرط اصلی به‌کارگیری سبک تربیت فرزند سختگیرانه، داشتن عشق و محبت بی‌حد و مرز محسوب می‌شود. البته این سبک فرزند پروری برای کودکان اوتیسمی و بیش فعال بسیار مفید است.
2. سبک متعادل؛ بهترین روش در فرزندپروری
در سبک متعادل پرورش فرزند والدین رابطه صمیمانه و محبت آمیزی با فرزندان خود دارند. آن‌ها قوانین و انتظارات خود را مشخص می‌کنند و با فرزنداندر میان می‌گذارند. همچنین دلایل تصمیمات و انتظارات خود را توضیح می‌دهند. در اینسبک، کودکان می‌توانند در تصمیمات و اهداف خود نقش داشته باشند. همچنین سبک فرزندپروری متعادل، بهترین و مناسب‌ترین روش به‌شمار می‌رود؛ چراکه این روش سالم‌ترینوایده‌آل‌ترین نتایج را برای کودک به‌همراه دارد.
با این‌حال این روش نیازمند صبر و تلاش زیاد است. همچنین سبک متعادل باعث می‌شود کودکان در آینده شخصیت با اعتمادبهنفس و مسئولیت‌پذی داشته باشند. آن‌ها می‌توانند احساسات و عواطف خود را مدیریت کنند و راحت‌تر از دیگران احساسات منفی خود را از بین ببرند. در این شیوه تربیتی بچه یاد می‌گیرد مستقل باشد و این برای آینده آن‌ها بسیار مفید است.
بنابراین سبک متعادل کودکانی دارای عزت نفس پرورش می‌دهد. علاوه‌بر این، فرزندان تربیت شده از طریق این سبک از پیشرفت و عملکرد تحصیلی بالایی برخوردارند.
3. سبک سهل‌گیرانه؛ انتظارات کمتر والدین از فرزند
والدین سهل‌گیر معمولا رابطه با محبت و صمیمی با فرزندان خود دارند. همچنین در این سبک والدین انتظارات بالایی از فرزند خود ندارند. بنابراین، قوانین سختگیرانه به کودکان تحمیل نمی‌کنند. در سبک سهل‌گیرانه، رابطه بین فرزند و والدین شباهت زیادی به روابط دوستانه دارد. علاوه‌بر این، والدین اجازه می‌دهند فرزندان خودشان مسائل را کشف و تصمیم‌گیری کنند.
قوانین محدود و سطوح پایین انتظارات والدین باعث می‌شود کودک آزادی بیشتری داشته باشد. آزادی بیش از حد موجب به‌وجود آمدن عادت‌های رفتاری بد شود. از جمله عادات غذایی ناسالم که می‌تواند در سلامتی کودک تاثیرگذار باشد. همچنین در این وضعیت کودک نمی‌تواند تشخیص دهد چه زمانی و چقدر بازی‌های رایانه‌ای انجام دهد. در نتیجه آموزش و عملکرد تحصیلی کودک با مشکل همراه می‌شود.
بنابراین، کودکان دارای والدین سهل‌گیر مهارت اجتماعی و اعتمادبهنفس زیادی دارند؛ همچنین بیشتر این کودکان در آینده شخصیت خودخواه و متکبر خواهند داشت.
4. سبک آزادانه؛ سبک والدین بدون دخالت
در سبک تربیتی آزادانه، والدین آزادی بیش از اندازه‌ای به فرزندان می‌دهند. آن‌ها فقط نیازهای اصلی فرزندان را فراهم می‌کنند و وقت کمی برای تربیت و پرورش آن‌ها می‌گذارند. همچنین والدین با سبک فرزند پروری آزادانه ارتباط محدودی با فرزندشان دارند. علاوه‌بر این، معمولا پدر و مادر در این شیوه تربیتی هیچ انتظاری از فرزندان ندارند.
کودکان تربیت شده با سبک آزادانه معمولا انعطاف‌پذیر، مستقل و خودکفا هستند. البته این مهارت‌های شخصیت از روی ناچاری پرورش داده شده است. علاوه‌بر این، آن‌ها در ابراز و مدیریت هیجان و احساسات خود مشکل دارند، با چالش‌های تحصیلی روبهرو هستند و از مهارت‌های اجتماعی کمتری برخوردارند.
چالش‌ها و مشکلات فرزندپروری
اغلب اوقات، مشکلات فرزندپروری والدین آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود. اگرچه این کشمکش‌ها رایج هستند که بیشتر پدر و مادرها از آن رنج می‌برند، اما این واقعیت را تغییر نمی‌دهد. این‌که می‌تواند کاملاً استرس‌زا و خسته‌کننده باشد. به‌عنوان والدین، به احتمال زیاد شما می‌خواهید شرایط خانه را کنترل کنید و روحیه فرزندان خود را ایمن و شاد نگه دارید. اما شخصیت سرکش و لجبازی ذاتی کودکان عصبانیت مداوم والدین وضعیت را بدترمی‌کند.
مهم نیست چقدر سعی می کنید خونسردی خود را حفظ کنید، طبیعی است که گاهی اوقات عصبانی شوید. بنابراین، در ادامه برخی مشکلات و چالش‌های فرزند پروری که والدین تجربه می‌کنند عنوان می‌کنیم.
- کودکانی که به حرف پدر و مادر گوش نمی‌دهند.
- حسادت و کل‌کل‌های بین فرزندان
- کودکانی که دروغ سفید می‌گویند.
- شخصیت پرخاش‌گرانه والدین یا کودک
- کودکان همیشه شاکی
- بد غذایی کودکان
والدین و جو روانی خانه تاثیر به‌سزایی در سلامت روحی روانی، جسمانی و شخصیت فرزند دارد. گاهی اوقات مشکلات شخصی یا عوامل اجتماعی و شغلی والدین باعث خستگی، آشفتگی و پرخاشگری کودک می‌شود. این عوامل ممکن است بر وضعیت و جو خانه تاثیر بگذارد. با این‌حال تشخیص به‌موقع مشکلات و انجام اعمال مناسب برای رفع آن می‌تواند از آسیب رساندن به کودکان جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید:
اضطراب جدایی در والدین و فرزندان
انواع اختلالات یادگیری در کودکان
آیا به مربی فرزندپروری نیاز داریم؟ چه کمکی می کند
مربی فرزند پروری به‌ویژه زمانی مفید است که والدین به دنبال آموزش چگونگی مدیریت احساسات خود، بهبود مهارت های ارتباطی با فرزندان، یا توسعه استراتژی های مقابله ای خاص با موقعیت‌های احتمالی هستند.
مربی والدین متخصصی است که به والدین در تشخیص و نحوه برخورد با چالش های فرزندپروری مشترک تخصص دارد. کمک‌های آن‌ها شامل حمایت عاطفی، راهنمایی ارتباط با کودک و راهبردهای عملی برای فرزند پروری است. برخلاف درمان که به مسائل عاطفی جدی‌تر و عمیق‌تر می‌پردازد، مربی والدین بر ارائه رفتارها و مهارت‌هایی برای تقویت رابطه والدین و فرزند تمرکز دارد. آن‌ها به‌عنوان یک شخص سوم بی‌طرف عمل می کنند و به پدر و مادر، در ایجاد یک طرح مثبت و کودک محور کمک می‌کنند.
دوره های روانشناسی مرتبط دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران:
کلام آخر
بنابراین، مهارت‌های فرزند پروری یکی از جنبه‌های مهم تربیت کودک است. این مهارت‌ها در بهبود روابط بین فرزندان و والدین بسیار تاثیرگذار است؛ چرا که رفتار و شخصیت پدر و مادر در شکل‌گیری شخصیت کودکان یک عامل اساسی به‌شمار می‌رود. همچنین پرورش کودک سبک‌های مختلف دارد که هر کدام مزایا و معایبی دارند. با این‌حال، سبک تربیتی متعادل محبوب‌ترین و سالم‌ترین روش برای فرزند پروری است.
بیشتر بخوانید:
