کودکی که به‌جای شادی و خوشحالی و بازی کردن به پرخاشگری می‌پردازد! این پرخاشگری کودک نشانه چیست؟ آیا اخطاری را برای والدین آن کودک به همراه دارد؟ چرا کودک در سن پایین (3 تا 10 سالگی) باید مدام به پرخاشگری و اعمال خشونت نسبت به دوستان خود بپردازد؟ کودکان شما همانند آینه‌هایی‌اند که بسیار وضوح تصویر بالایی دارند. ازاین‌رو است که مسائل خانوادگی یا مشکلات و اختلالات روانی و حتی ناتوانی در مدیریت عواطف می‌توانند دلیل چنین رفتاری باشند.
رفتاری که محیط خانه، مدرسه یا جمع‌های دوستانه و خانوادگی مشکلاتی را برای فرد و خانواده او به‌وجود می‌آورد. در این زمان است که خانواده‌ها به این موضوع فکر می‌کنند که علت پرخاشگری کودکان ما چیست؟ چگونه باید با چنین کودکی رفتار کرد؟ چطور این میزان پرخاشگری کودکان را کاهش دهیم و آن را درمان کنیم؟ برای کسب آگاهی بیشتر درباره چنین وضعیتی و مدیریت آن ادامه این مقاله را از دست ندهید.
پرخاشگری را بشناسید تا علت را دریابید!
پرخاشگری در کودکان به‌عنوان الگوی رفتاری مخرب توسط روانشناسان مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. پرخاشگری رفتاری فیزیکی، انفعالی یا ارتباطی است که با خشونت و اعتراضات خشمگین یا مشکلات رفتاری همراه است. آن‌ها از رویکردهای درمانی روانشناسی مختلفی برای درک و شناخت آن استفاده کردند تا دلیل بروز چنین رفتاری را در کودکان شناسایی کنند.
- محیط خانواده
- محیط مدرسه
- عوامل روانی
- فرهنگ و محیط اجتماعی
- عوامل بیولوژیکی
علت پرخاشگری کودکان با یکدیگر متفاوت است، اما با در نظر گرفتن این عوامل می‌توان تا حدودی از ایجاد آن جلوگیری کرد.
پرخاشگری کودکان در محیط خانواده او گره خورده است!
کودکی سن شکل‌گیری شخصیت کودک است. مسلما همه پدر و مادر‌ها این جمله را شنیده اند. اما چقدر به مفهوم آن می‌اندیشند و مراقب هستند تا سفال وجودی کودکان آن‌ها به درستی صیقل داده شود؟ محیط خانواده همان جایی است که کودک بیشتر زمان خود را در آن سپری می‌کند. در این محیط است که رفتار و شخصیت او شکل می‌گیرد.
محیط خانواده و چگونگی رفتار والدین است که رفتار کودکان را شکل میدهد. کودکان مانند کاغذی سفید هستند که رفتار والدین او همچون نوشته‌هایی بر این صفحه سفید است. اگر کودک در خانواده‌ای زندگی کند که والدین برای حل مشکلات خود تنها به پرخاشگری می‌پردازند، او نیز چنین می‌کند.
بیشتر بخوانید:
17 تمرین جهت بهبود روابط زوجین
زوج درمانی چیست؟ بهترین تکنیک های خانواده درمانی
کودکان در مدرسه تنها سواد نمی‌آموزند!
مدرسه خانه دوم کودکان به‌حساب می‌آید؛ چراکه کودکان مدت زیادی را در این جو و در گروه همسالان خود سپری می‌کنند. کودک در جمعی از کودکان هم‌سال خود ساعات زیادی را سپری می‌کند که ممکن است رفتار پرخاشگرانه‌ای داشته باشند.
در چنین جمعی کودک تحت تاثیر دوستان خود ممکن است به‌سمت رفتار پرخاشگرانه جذب شود. از طرفی دیگر محیط مدرسه محیطی پر از فشار‌های روانی و استرس‌های مرتبط با محیط تحصیلی است. فشار‌هایی که خود می‌تواند کودک را به‌سمت بروز رفتارهای پرخاشگرانه در خود سوق دهد.
آیا پرخاشگری کودک می‌تواند حاکی از اختلال روانی باشد!
عوامل متعددی می‌تواند سبب بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودک شود که یکی از آن‌ها عوامل روانی است. اختلالات روانی می‌توانند به‌شکل مستقل یا ترکیبی چنین رفتاری را در کودک موجب شوند.
- اضطراب و استرس
- افسردگی
- اختلالات رفتاری؛ اختلال نقص توجه، بیش‌فعالی، اختلال نقص کنترل حرکت
- ناتوانی در مدیریت عواطف
- تجربه‌های تلخ؛ بلایای طبیعی، خشونت خانوادگی، سوءاستفاده جنسی
- سوء تغذیه
تمامی این عوامل چنان تاثیری بر رفتار کودک دارد که می‌تواند رفتار پرخاشگرانه را در او منجر شود. تاثیراتی که این عوامل بر رفتار کودک دارند، به‌صورت تدریجی رخ میدهد و به یکباره تغییر رخ نمی‌دهد.
تاثیر فرهنگ و محیط اجتماعی را در بروز رفتار پرخاشگرانه کودکان جدی بگیرید!
کودکان تا زمانی‌که به بلوغ برسند و حتی پس‌از آن در حال یادگیری و کسب تجربه هستند. محیطی که .کودک در آن مشغول وقت گذرانی و کسب تجربه است، بسیار در چگونگی مواجه او با موقعیت‌های گوناگون موثر است. او رفتارهایی که در اطراف خود به‌شکل غالب مشاهده می‌کند را در خود شکل و پرورش میدهد.
بنابراین، محیط اجتماعی و فرهنگی که کودک در آن به فعالیت و یادگیری می‌پردازد نیز در رفتار او نقش دارند. اگر کودک همواره شاهد پرخاشگری‌هایی باشد که در محیط اجتماعی اطراف او وجود دارد، او نیز چنین الگو برداری می‌کند. یا اگر کودک شاهد رفتارهای پرخاشگرانه در فرهنگ اطراف خود باشد، او نیز چنین رفتاری را عرف و صحیح می‌پندارد و تقلید می‌کند.
بیشتر بخوانید: شایع ترین انواع اختلالات یادگیری کودکان
گاها ژنتیک کودک مسبب اصلی پرخاشگری او است و نه عاملی خارجی!
مطالعاتی بر موضوع علت پرخاشگری کودکان صورت گرفته که حکایت از تغییری درونی در کودکان دارد. براساس یافته‌های بدست آمده، عواملی بیولوژیکی سبب بروز پرخاشگری کودکان بوده‌اند. منظور از عوامل بیولوژیکی همان عوامل ژنتیکی و فعالیت‌های شیمیایی مغز است.
نگاهی به پرخاشگری کودک از زوایای متفاوت!
روانشناسان متعددی در این باره تحقیق و نظرات متفاوتی را بیان کرده اند. چراکه هریک تجربه، تخصص و دیدگاه منحصر به‌فرد خود را داشتند. دکتر راسل بارکلی بر تاثیر اختلال نقص توجه و بیش فعالی تاکید داشت. او رفتار پرخاشگرانه کودکان مبتلا به این اختلال را ناشی از عدم توجه به نیازهای آنان می‌دانست.
دکتر راسل یاروسلاوسکی، محیط اجتماعی و فرهنگی را عاملی موثر معرفی کرد.
اما دکتر مایکل آپیشر دیدگاه وسیع‌تری داشته و از تاثیر خانواده، استرس و نیازهای عاطفی کودک سخن به میان آورده بود.
نحوه رفتار با پرخاشگری کودکان را یاد بگیرید!
روانشناسان بر چگونگی رفتار والدین با پرخاشگری کودکان تاکید فراوان کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که پرخاشگری کودکان روش‌های حمایتی والدین را می‌طلبد. تا در نتیجه آن پرخاشگری کاهش یافته و کودکان قادر به کنترل عواطف و رفتار خود باشند.
- درک احساسات و نیاز کودک
- مدیریت خشم
- انگیزه بخشی
- برقراری ارتباط موثر
- توجه به محیط
در مواردی که والدین با به‌کار بردن روش‌های ذکر شده نتیجه نگیرند، مشاوره با روانپزشک به آن‌ها توصیه می‌شود. چراکه نیازمند راهکارهای ویژه‌ای متناسب با شرایط خاص خانوادگی‌شان نیاز دارند.
پرخاشگری کودک شما از احساسات و نیازهای او منشا می‌گیرد!
گاها کودکان به این دلیل رفتارهای پرخاشگرانه را از خود نشان می‌دهند که قادر به بیان احساسات خود نیستند. آن‌ها از این مسئله که نمی‌توانند نیازها و احساسات خود را بیان کنند به‌شدت آزرده می‌شوند و پرخاشگری را تنها راه رسیدن به هدف می‌دانند.
ازاین‌رو، برای پیشگیری از چنین وضعی است که والدین باید احساسات کودکان خود را درک کنند.
آن‌ها همچنین باید نیازهای کودک را شناسایی و در جهت رفع آن تلاش کنند. در نتیجه توجه به این دو عامل است که فضایی برای بیان احساسات و نیازهای کودک فراهم می‌شود و پرخاشگری صورت نمی‌گیرد.
چگونگی مدیریت خشم را از کودکی آموزش دهید!
اصلاح یک رفتار در کودکی بسیار ساده‌تر از اصلاح آن در بزرگسالی اتفاق می‌افتد. آموزش نحوه مدیریت خشم و عصبانیت باید در دوران کودکی انجام شود؛ چراکه که در غیر این صورت به پرخاشگری می‌انجامد.
- تکنیک تنفس عمیق؛ کاهش فشار و استرس کودک
- تفکر پیشنهادی؛ مثبت اندیشی
- تمرینات آگاهی بخش؛ تکنیک‌های مراقبه، مدیتیشن، یوگا در جهت کشف آرامش درونی و کنترل خشم
والدین با آموزش مهارت های زندگی کودکان از جمله کنترل خشم به کودک خود می‌توانند از پرخاشگری کودک خود جلوگیری کنند.
1. از سیستم پاداش استفاده کنید!
والدین می‌توانند از سیستم پاداش دهی برای کاهش و کنترل پرخاشگری فرزند خود بهره ببرند. آن‌ها می‌توانند درازای هر رفتار مثبتی که کودک به‌جای پرخاشگری انجام میدهد، او را به‌نحوی تشویق کنند. دراین‌صورت است که کودک انگیزه‌ای برای کنار گذاشتن پرخاشگری خود به‌دست می‌آورد و کم‌کم رفتار پرخاشگرانه خود را کنار می‌گذارد.
2. با فرزندان خود ارتباطی موثر داشته باشید!
یکی از روش‌هایی که والدین از طریق آن می‌توانند موفق به پیشگیری از پرخاشگری کودکان بپردازند، ایجاد رابطه‌ای موثر است. اما منظور از یک رابطه موثر چیست؟ رابطه‌ای مد نظر است که کودک به‌راحتی بتواند احساسات خود را با والدین به اشتراک بگذارد. رابطه‌ای که در آن والدین گوشی شنوا برای شنیدن احساسات و نیازهای کودک خود داشته باشند. چنین ارتباطی است که پرخاشگری را از کودک دور می‌کند. به‌علاوه پیوند عمیقی بین آن‌ها ایجاد می‌کنند که راهگشای مسائل دیگر نیز خواهد بود.
3. ایجاد فضایی امن برای کودک خود
فراهم کردن محیطی پشتیبانی کننده از کودک می‌تواند او را از پرخاشگری به‌دور سازد. اما چنین فضایی چه ویژگی‌هایی دارد؟
- فضایی فیزیکی آرام؛ استفاده از رنگ‌های آرامش‌بخش، نورپردازی مناسب،
- تغذیه مناسب؛ تغذیه سالم و مغذی از پرخاشگری می‌کاهد
- وضع قوانینی روشن و مشخص؛ منجر به افزایش احساس امنیت کودک می‌شود و ترس او از تنبیه و مجازات کم می‌شود.
- تمرینات آرامش بخش؛ تکنیک‌های مراقبه برای کاهش پرخاشگری و افزایش توانایی کنترل احساسات خود
درکل ایجاد محیطی مورد نیاز است که فرد نتیجه هر عملی را بداند و از آینده ترسی نداشته باشد. محیطی که تمامی فاکتورها برای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه در آن فراهم باشد.
کلام آخر
پرخاشگری کودکان مسئله‌ای جدی است که بر زندگی آن‌ها تاثیر جدی دارد. چنین رفتاری می‌تواند عواملی محیطی یا درونی را داشته باشد. عواملی که به‌دلیل اهمیت روانشناسان را وادار به مطالعه آنان کرده است تا راه‌های مدیریت و پیشگیری را به والدین ارائه دهند. علت پرخاشگری کودکان هر چیزی که باشد، رفتاری فیزیکی، انفعالی یا ارتباطی با جلوه‌هایی از خشونت را سبب می‌شود.
مهم‌ترین عاملی که منجر به چنین رفتاری در کودکان می‌شود، عدم توانایی در بیان احساسات و نیازهای خود است. ازاین‌رو، ایجاد محیطی که این دو فاکتور را برای کودک فراهم سازد، به والدین این کودکان توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اضطراب جدایی در والدین و فرزندان
کوچینگ کودک و نوجوان چیست و چه کاربردی دارد؟
درمان مبتنی بر ذهنی سازی کودکان
انواع رویکردهای روانشناسی کودکان
دوره های روانشناسی مرتبط دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران ویژه روانشناسان، روان درمانگران، دانشجویان و مشاوران:
- دوره اختلالات یادگیری کودکان
- دوره مدیریت خشم
- دوره بازی درمانی کودکان
- دوره تفسیر نقاشی کودکان
- دوره موزش مربی فرزندپروری
