تصور اکثر مردم از روانشناس فردی است که در اتاقی رو به روی آنها می‌نشیند و راجع به مشکلاتشان صحبت می‌کنند. با این‌حال باید بدانید که روانشناسی انواع بسیار مختلفی دارد و کار این علم به اتاق درمان ختم نمی‌شود. شاخه‌های روانشناسی همه چیز را از علوم شناختی گرفته تا حوزه ورزش، قانون، سلامت، کودک و… را در بر می‌گیرد. در واقع تقریبا در تمام موضوعاتی که از اهمیت بالایی برخوردار هستند، تحقیقات روانشناسی وجود دارد. اگر تمایل دارید با انواع روانشناسی به صورت کلی آشنا شوید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
1. روانشناسی عمومی
روانشناسی عمومی یکی از شاخه‌های بسیار کلی روانشناسی است. روانشناسان این حوزه به بررسی نحوه فکر، احساس، رفتار انسان و حیوان را می‌پردازند. دانشجویانی که رشته روانشناسی عمومی را انتخاب می‌کنند، واحدهایی را برای مطالعه رفتار، هیجان و فرآیندهای شناختی، می‌گذرانند. همچنین آنها عوامل تاثیرگذار بر این فرآیندها را از دیدگاه‌‌های مختلفی مطالعه می‌کنند. در واقع روانشناسی عمومی به مطالعه رفتار و فرایندهای روانی به طور کلی می‌پردازد.
2. روانشناسی بالینی
روانشناسی بالینی، یکی از مهم‌ترین شاخه‌های روانشناسی است که به تشخیص و درمان رفتارهای غیرطبیعی و بیماری‌های روانی می‌پردازد. روانشناسان بالینی برنامه های درمانی را برای بیماران تعیین و بر اساس آن، درمان را شروع می‌کنند. کسانی که در انواع روانشناسی بالینی متخصص هستند، در فضاهای مختلفی مثل بیمارستان‌ها، کلینک‌های روانی و مطب‌های خصوصی فعالیت می‌کنند. یک درمانگر بالینی مشکلات پیچیده روانی را با استفاده از رویکردهایی مثل درمان شناختی رفتاری، تحلیلی و انسان گرا درمان می‌کند.
3. روانشناسی تربیتی
یکی دیگر از انواع روانشناسی که کاربرد زیادی در مدارس و پروسه یادگیری دارد، روانشناسی تربیتی است. در این شاخه، از تحقیقات روانشناسی استفاده می‌شود تا استراتژی‌هایی برای بهبود فرآیند یادگیری طراحی شود. برخی از روانشناسان تربیتی در مدارس ابتدایی، دبیرستان و دانشگاه‌ها کار خود را انجام می‌دهند. سایر آنها در سازمان‌های خصوصی مشغول آموزش دادن به کارمندان هستند تا بازدهی آنها را در کار افزایش دهند.
4. روانشناسی شخصیت
بررسی نگرش‌های هر فرد و تاثیر آن بر رفتارهایش، وظیفه روانشناسی شخصیت است. این حوزه از روانشناسی، ماهیت و تعریف شخصیت و همچنین تحول و ساختار آن را مطالعه می‌کند. روانشناسان شخصیت به جستجوی عوامل محیطی و زیستی‌ای می‌پردازند که شخصیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین آنها اختلالات شخصیت را مطالعه و درمان می‌کنند. این روانشناسان ممکن است تست‌‌های شخصیت را نیز به عنوان بخشی از فرآیند استخدام در سازمان ها، اجرا کنند.
5. روانشناسی اجتماعی
یکی از انواع روانشناسی که می‌تواند تاثیرات مهمی را بر جامعه بگذارد، روانشناسی اجتماعی است. این نوع از علم، نحوه فکر کردن افراد، تاثیر و ارتباط آنها با یکدیگر را بررسی می‌کند. همچنین روانشناسی اجتماعی شامل درک چگونگی رفتار افراد در موقعیت‌های اجتماعی و بررسی مسائلی مثل پرخاشگری، تعصب و جاذبه بین فردی می‌شود. یک روانشناس اجتماعی، نگرش، نوع ارتباط بین فردی و دیگر انواع رفتار مثل پرخاشگری را ارزیابی می‌کند.
6. روانشناسی شناختی
روانشناسی شناختی جزوی از شاخه‌های روانشناسی نسبتا جدید محسوب می‌شود که در بین افراد کمتر شناخته شده است. شاخه شناختی، درک چگونگی فکر کردن افراد مثل نحوه ادراک آنها از محیط، شکل دادن حافظه، یادآوری اطلاعات، استفاده از زبان و حل مسئله را در بر می‌گیرد. همچنین روانشناسی شناختی، تحقیقاتی در مورد موضوعاتی مثل تحول زبان، حافظه و ادراک انجام می‌دهد. روانشناسان شناختی اختلالات یادگیری را نیز مطالعه می‌کنند و به درمان بیماران با روش‌های شناختی می‌پردازند. همچنین این شاخه از روانشناسی به خودشناسی و توسعه فردی کمک می کند.
7. روانشناسی رشد
یکی از انواع روانشناسی که بررسی روند رشد عقلی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی بشر را وظیفه خود می‌داند، روانشناسی رشد است. این شاخه روی تحول رفتار، زبان و ناتوانی‌هایی که در طول مراحل مختلف زندگی انسان رخ می‌دهد، تمرکز دارد. برخی از روانشناسان تحولی فقط دوره مشخصی از رشد را مثل کودکی یا نوجوانی بررسی می‌کنند. برخی دیگر نیز تحول را در تمام طول عمر انسان مطالعه می‌کنند.
8. روانشناسی زرد
روانشناسی زرد شامل باورهای رایج در میان عموم مردم درباره موضوعات مختلفی از روانشناسی می‌شود. اکثر مردم مطمئن هستند که این باورهای رایج دقیق و درست است. با این‌حال بخش زیادی از آن را افسانه‌‌ها و تصورات غلطی ساخته که بین افراد محبوب و پذیرفته شده است. امروزه بیشتر مطالب روانشناسی زرد در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود. در حالی‌که علم روانشناسی بر پایه استفاده از روش‌های علمی است، روانشناسی زرد به موضوعات و باورهای محبوب در فضای مجازی تکیه می‌کند. این مطالب، تاثیر منفی‌ای بر درک و برداشت افراد از روانشناسی واقعی می‌گذارد.
9. روانشناسی تاریک
روانشناسی تاریک، مطالعه ماهیت انسان و میل او برای آسیب زدن به دیگران است که از طریق بررسی انگیزه مجرمان و جنایتکاران صورت می‌پذیرد. بشر به طور کلی پتانسیل آسیب زدن به انسان‌ها و دیگر موجودات زنده را دارد. بسیاری از افراد این میل را سرکوب یا والایش می‌کنند، اما برخی نیز بر اساس آن عمل می‌کنند. روانشناسی تاریک به بررسی این میل خطرناک در بشر می‌پردازد. این حوزه تلاش دارد که افکار، احساسات، ادراک و فرآیندهایی را که منجر به رفتار مجرمانه انسان‌ها می‌شود، به خوبی درک کند.
روانشناسی تاریک یک ابزار قدرتمند به‌شمار می‌رود؛ زیرا از آن برای متقاعد کردن افراد برای انجام کاری استفاده می‌شود. روانشناسی سیاه با درک این‌که مردم چگونه فکر می‌کنند و چه احساسی دارند، سعی می‌کند که در ذهن افراد نفوذ کند و با کشف و استفاده از نقاط ضعفشان، روی افکار و انتخاب‌هایشان تاثیر بگذارد.
روانشناسی تاریک ابتدا ترسناک به‌نظر می‌رسد، اما استفاده از این علم در جهت مثبت بسیار مفید و کارآمد است. برای مثال روانشناسان درمانگر یا تراپیست با استفاده از تکنیک‌های علم روانشناسی تاریک می‌تواند بر درمان و مقابله بیمار روحی روانی در برابر اضطراب و ترس بسیار کمک‌کننده باشد. همچنین پلیس می‌تواند با استفاده از این علم روی مجرمان اثر بگذارد و به جرم خود اعتراف کنند. همچنین با آشنایی کامل و درک این‌که روانشناسی سیاه یا تاریک چیست و چه تکنیک هایی دارد، دیگر این علم ترسناک و مرموز محسوب نمی‌شود.
10. روانشناسی سلامت
روانشناسی سلامت یکی از شاخه‌های روانشناسی است که با آن بیشتر در بیمارستان‌ها و کلینک‌ها سر و کار خواهید داشت. این روانشناسان چگونگی تاثیر رفتار بر سلامت انسان را مطالعه می‌کنند. هدف آنها طراحی برنامه‌هایی است که سلامت افراد را ارتقا دهد و از بیماری جلوگیری نماید. مطالعات روانشناسی سلامت عمدتا در مورد یافتن راه‌هایی برای بهبود سلامت کلی بشر است. همچنین این شاخه تلاش می‌کند به درمان بیماری‌های خاص از طریق آموزش دادن روش زندگی سالم به بیماران، کمک کند.
11. روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبت مطالعه علمی شکوفا شدن انسان و رویکردی کاربردی برای بهینه سازی عملکرد است. همچنین این حوزه به عنوان مطالعه نقاط قوت و ارزش‌های افراد، جوامع و سازمان‌ها تعریف می‌شود. روانشناسی مثبت گرا باور دارد که انسان می‌خواهد زندگی با معنا و کاملی داشته باشد. همچنین می‌تواند به چیزی که برای او بهتر است، دست یابد و تجربه خود را از عشق، کار و زندگی ارتقا دهد. اهداف روانشناسان مثبت شامل کمک به افراد برای مواجهه با چالش‌ها، ارتباط با دیگران، رسیدن به زندگی کامل و پر از خلاقیت و سودمندی می‌شود. در واقع این شاخه سعی دارد راه‌هایی برای استفاده از نقاط مثبت، بهبود زندگی و خوشبینی به افراد ارائه دهد.
12. روانشناسی کودک
روانشناسی کودک بر تحول کودکان و نحوه تعامل آنها با والدین، همسالان و جهان تمرکز دارد. اهمیت این شاخه از انواع روانشناسی در تفاوت میان رفتارهای طبیعی با توجه به سطح تحول کودکان و رفتارهای غیر نرمال نهفته است. روانشناس کودک می‌تواند در تشخیص این تفاوت‌ها به والدین کمک کند. همچنین ریشه مشکلات یادگیری، بیش فعالی و اضطراب را پیدا می‌کند و به ارزیابی و تشخیص تاخیرهای رشدی و شرایطی مثل اوتیسم می‌پردازد. علاوه‌بر این، روانشناسی کودک به والدین کمک می‌کند بتوانند بهتر با کودک خود ارتباط بگیرند.
13. روانشناسی جنایی
این شاخه از روانشناسی تحقیقاتی در مورد رفتار مجرمانه انجام می‌دهد و وظیفه آن فراهم کردن مشاوره تخصصی برای دادگاه، وکیل مدافع و سیستم‌های قضایی است. یکی از اهداف روانشناسی جنایی درک بهتر مجرمان و رفتار آن‌هاست. همچنین روانشناسان جنایی برای کودکانی که شاهد جرمی بودند نیز مشاوره فراهم می‌کنند. دادن مشاوره به افرادی که قربانی جرم و جنایت شده‌اند هم از دیگر وظایف آن‌هاست.
14. روانشناسی غیر طبیعی
روانشناسی غیر طبیعی شاخه‌ای است که ارتباط بسیار نزدیکی با حوزه بالینی دارد. روانشناسی غیر طبیعی به تشخیص و طبقه بندی اختلالات روانی می‌پردازد. در واقع این حوزه رفتار غیر طبیعی را با هدف پیش‌بینی، توضیح، تشخیص، شناسایی و درمان اختلالات، مطالعه می‌کند. روانشناسی غیر طبیعی به بررسی الگوی ناسازگارانه رفتار، هیجان و افکار می‌پردازد که می‌توانند در نهایت به تشکیل یک اختلال روانی منجر شوند.
15. روانشناسی رفتاری
هدف روانشناسی رفتاری، درک ابتدایی‌ترین رفتارهای انسان است. یک روانشناس رفتاری، مطالعاتی را اجرا می‌کند تا زیربنای رفتار انسان و ارتباط بین ذهن و رفتار را درک کند. این شاخه از روانشناسی شامل تغییر رفتارهای منفی مثل اعتیاد می‌شود. روانشناسان رفتاری معمولا در دانشگاه، بیمارستان یا مطب‌های خصوصی فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند.
16. روانشناسی زیستی
روانشناسی زیستی حوزه‌ای از روانشناسی است که نحوه تاثیر مغز، نورون‌ها و سیستم عصبی بر افکار، احساسات و رفتار را مطالعه می‌کند. روانشناسی زیستی از مطالعات حوزه‌های دیگر مثل روانشناسی پایه، روانشناسی شناختی، روانشناسی تجربی، زیست شناسی، فیزیولوژی و علوم اعصاب نیز استفاده می‌کند. روانشناسان این شاخه، معمولا چگونگی تاثیر آسیب‌ها و اختلالات مغزی بر رفتار انسان را بررسی می‌کنند.
17. روانشناسی ورزشی
هدف روانشناسی ورزش، فراهم کردن استراتژی برای افزایش عملکرد ورزشکاران، غلبه کردن بر مشکلات و رسیدن به اهدافشان است. این حوزه بر کار تیمی، ارتباط مثبت، کاهش اضطراب و تسریع بهبودی مصدومان تاکید می‌کند. روانشناس ورزشی می‌تواند با تیم‌های حرفه‌ای یا آماتور یا در دانشگاه‌ها کار کند. همچنین ممکن است به مطالعه خشونت، سوگیری‌های جنسیتی و نژادی در ورزش بپردازد.
18. روانشناسی مدرسه
یکی از انواع روانشناسی است که کار خود را در مدارس و با کمک کردن به دانش آموزان انجام می‌دهد. این روانشناسان، مسائل مرتبط با مدرسه را ارزیابی و حل می‌کنند. روانشناس مدرسه در کنار معلم، مدیر و والدین برنامه‌هایی را طراحی می‌کند که به دانش آموزان در مواجهه با چالش‌های تحصیلی کمک کند. یکی از اهداف روانشناسی مدرسه، ایجاد محیط یادگیری امن و خلاقانه برای همه افراد است.
19. روانشناسی تطبیقی
روانشناسی تطبیقی، شباهت‌ها و تفاوت‌ها بین رفتار انسان و دیگر حیوانات را بررسی می‌کند. آن دسته از روانشناسانی که این حوزه را انتخاب کرده‌اند، رفتار حیوانات و نحوه پاسخ آنها به محرک‌ها و موقعیت‌های مختلف را به دقت مشاهده می‌کنند. این کمک می‌کند که بتوانند درک بهتری از رفتار انسان بدست آورند. اساس این نظریه از این فرض می‌آید که قوانین رفتار در تمام گونه‌های حیوانی و انسان یکسان است.
20. روانشناسی مشاوره
روانشناسی مشاوره یکی از بزرگترین حوزه‌های روانشناسی است. این شاخه بر درمان مراجع‌هایی که دچار پریشانی روانی شده‌اند و ممکن است طیفی از علائم روانشناختی را تجربه کنند، تمرکز دارد. یک مشاور روانشناس، کارکرد بین فردی افراد را در طول زندگی خود بهبود می‌بخشد. همچنین سلامت اجتماعی و هیجانی فرد را افزایش می‌دهد. بررسی مسائل مربوط به سلامت، کار، خانواده، ازدواج و غیره نیز از وظایف روانشناسی مشاوره است.
21. روانشناسی میان فرهنگی
یکی از انواع روانشناسی است که به مطالعه چگونگی تاثیر عوامل فرهنگی بر رفتار انسان می‌پردازد. با این‌که بسیاری از جنبه‌های فکر و رفتار انسان جهانی است، تفاوت‌های فرهنگی می‌تواند منجر به افکار و رفتارهای متفاوتی شود. روانشناسی میان فرهنگی شامل بررسی تفاوت‌های بین فرهنگ‌های فردی و جمعی در اصطلاحات به کار برده در مورد هیجانات، شخصیت و تحول کودک می‌شود.
22. روانشناسی صنعتی-سازمانی
یکی از انواع روانشناسی است که بر رفتار افراد در محیط کار تمرکز می‌کند. روانشناس صنعتی سازمانی با سازمان‌ها، دانشگاه‌ها، مشاغل و تشکیلات دولتی کار می‌کند. هدف او کمک به مسائل کاری مثل فرآیند استخدام، آموزش، انگیزه کارمندان، رضایت شغلی، ارزیابی عملکرد، سیستم پاداش و رفتار مصرف کننده است.
23. روانشناسی تجربی
روانشناسی تجربی یکی از انواع روانشناسی است که روش‌های علمی را بهینه می‌کند تا از آنها برای مطالعه مغز و رفتار بهره ببرد. بسیاری از تکینک‌های روانشناسی تجربی در سایر حوزه‌های روانشناسی نیز برای مطالعه همه چیز از تحول کودک تا مسائل اجتماعی، استفاده می‌شود. روانشناسان تجربی در موقعیت‌های مختلفی مثل دانشگاه، مراکز تحقیقاتی، مراکز دولتی و سازمان‌های خصوصی فعالیت می‌کنند. وظیفه آنها اجرای آزمایش‌هایی است که بتواند رفتار و پدیده‌های روانی را بسنجد.
24. روانشناسی قانونی
روانشناسی قانونی یکی از شاخه‌های روانشناسی است که این علم را با حقوق پیوند می‌دهد. این روانشناسان از مفاهیم و نظریه‌های روانشناسی در دستگاه قضایی و حقوقی استفاده می‌کنند. وظایف آنها شامل ارائه توصیه‌هایی درباره نحوه و میزان مجازات، ارزیابی حضانت کودکان، فراهم کردن خدمات روانشناسی به افراد زندانی و بزهکار و تدوین برنامه‌هایی برای اصلاح بزهکاران می‌شود.
کلام آخر
شاخه‌های روانشناسی بسیار متفاوت و گسترده است. در واقع در هر حوزه‌ای، تحقیقات روانشناسی وجود دارد تا درک ما را از موضوعات مختلف مربوط به انسان افزایش دهد. یکی از مهم‌ترین آنها روانشناسی بالینی است که به تشخیص و درمان اختلالات روانی می‌پردازد. با این حال روانشناسی فقط به حوزه درمان محدود نمی‌شود. انواع روانشناسی، موضوعاتی مثل روانشناسی شناختی، تربیتی، جنایی، تحولی، ورزش، صنعتی سازمانی، مشاوره، زیستی و… را شامل می‌شود.
بیشتر بخوانید:
