شاخه‌های روانشناسی تنوع بسیاری دارند که از این بین، روانشناسی بالینی یکی از مهمترین آن‌ها است. اما روانشناسی بالینی چیست و حیطه فعالیت روانشناسان بالینی در چه اموری است؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات و آشنایی با این شاخه از روانشناسی، مطالعه این مقاله برای شما سودمند خواهد بود؛ زیرا در ادامه قصد داریم به معرفی این رشته، تفاوت آن با روانشناسی عمومی، دوره‌ها و چگونگی کسب درآمد از آن بپردازیم.
روانشناسی بالینی چیست؟
اگر بخواهیم محبوب‌ترین رشته از روانشناسی که دارای بیشترین بازار کار است را معرفی کنیم، باید به روانشناسی بالینی بپردازیم. گرایش‌های این شاخه از روانشناسی بسیار متنوع هستند و بیشترین استخدامی در بین رشته‌های دیگر روانشناسی به آن‌ها اختصاص دارد. روانشناسی بالینی در زبان انگلیسی به نام Clinical psychology شناخته می‌شود.
از طریق این رشته از علم روانشناسی وضعیت عاطفی، روانی و ذهنی بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد و مشکلات روان‌پزشکی، بیماری‌های روانی و رفتارهای نامناسب او درمان می‌شوند. این رشته روانشناسی گرایش‌های متفاوتی دارد که مهمترین آن‌ها شامل: روانشناسی کودک، روانشناسی سلامت رفتاری، روانشناسی پزشکی، روانشناسی عصبی، روانشناسی سالمندی و توانبخشی می‌شوند.
این رشته برای درک و درمان ناهنجاری‌ها و اختلالات روانی، ناتوانی شناختی، مشکلات رفتاری، روان‌شناختی و موضوعاتی از این قبیل کاربرد دارد. روانشناسانی که در این شاخه فعالیت می‌کنند، باید بعد از ارزیابی شرایط بیمار به تشخیص بیماری او بپردازند. سپس به‌عنوان روان‌درمانگر در درمان مداخله کنند و با آموزش‌های درست و اصولی، شرایط بیماران را بهبود ببخشند. همچنین این روانشناسان می‌توانند در زمینه پژوهش و آموزش مربوط به این رشته فعالیت داشته‌باشند.
روانشناس بالینی کیست؟
در بحث قبل توضیح دادیم که روانشناسی بالینی چیست و چه شاخه‌هایی دارد. سوال دیگری که مطرح‌می‌شود، این است که روانشناس بالینی کیست؟ بدون شک افرادی که تا مقطع کارشناسی ارشد در این رشته تحصیل کرده‌اند، را روانشناس بالینی می‌گوییم. البته تحصیل تا مقطع کارشناسی ارشد، برای دریافت پروانه کار ضروری است.
برخی از افراد نیز تا مقطع دکترا در یکی از شاخه‌های این رشته تحصیلات خود را ادامه می‌دهند. در این‌صورت، روانشناسان بالینی متخصصانی محسوب می‌شوند که به بررسی مشکلات روانی، دلایل ایجاد و درمان آن‌ها می‌پردازند.
این روانشناسان یک برنامه درمانی مناسب با شرایط روانی بیماران را آماده و مدیریت می‌کنند. در این‌صورت، مشکلات و اختلالات روان‌شناختی بیماران سریع‌تر درمان می شوند. روانشناسان بالینی نمی توانند دارو تجویز کنند و تنها از طریق گفت‌وگو و مشاوره به روان‌درمانی بیماران می‌پردازند. این افراد با توجه به حیطه فعالیتی خود با نام‌های زیر نیز شناخته می‌شوند:
- مددکار اجتماعی برای انجام روان‌درمانی
- روانشناس کودکان
- روانشناس رفتاری
- متخصص اعصاب و روان
- استاد دانشگاه برای تدریس دروس روانشناسی بالینی
- مشاور روانشناسی
- محقق و پژوهش‌گر
هر کدام از انواع روانشناسی در گرایش بالینی با هدف خاصی در این رشته به فعالیت مشغول هستند؛ اما هدف تمامی این حیطه‌ها کمک به درمان مشکلات روانی و رفتاری بیماران است. تمامی روانشناسان بالینی می‌توانند در مراکز درمانی زیر فعال باشند:
- مراکز درمانی عمومی
- مراکز خصوصی درمان اختلالات روانی
- مطب‌های شخصی
- بیمارستان‌ها
- کلینیک‌ها
- دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی
روانشناسان بالینی در مراکز درمانی خصوصی و عمومی به فعالیت می‌پردازند.
البته با توجه به تخصص هر کدام از این روانشناسان، آن‌ها یا به‌صورت کلی چندین نوع اختلال روانی را درمان می‌کنند یا به‌صورت تخصصی روی بهبود یک مشکل روانی خاص تمرکز دارند.
تفاوت روانشناسی بالینی و عمومی
روانشناسی دنیای پیچیده و گسترده‌ای دارد. به‌همین‌دلیل، به شاخه‌های متفاوتی تقسیم‌شده است که روانشناسی بالینی و روانشناسی عمومی دو حوزه اصلی آن عنوان می‌شوند. اما، تفاوت بین این دو شاخه از روانشناسی چیست؟
در رشته روانشناسی عمومی به‌صورت کلی رفتارها و عملکردهای شناختی بیماران مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ اما انواع روانشناسی بالینی تخصصی‌تر است و اختلالات روانی بیماران از طریق معاینه بالینی تشخیص و سپس درمان می‌شوند.
البته تحقیق و پژوهش نیز یکی از اموری است که این روانشناسان در کنار درمان تخصصی بیماران به آن می پردازند. روانشناسان رشته بالینی به‌دلیل گذراندن دوره‌های آموزشی تخصصی و گسترده، قادر به ارائه خدمات متنوع‌تر و بیشتری هستند.
برنامه درمانی تهیه‌شده توسط روانشناسان بالینی مخصوص هر بیمار است و به‌صورت کلی برای تمامی بیماران در نظر گرفته نمی‌شود. به‌همین‌دلیل، نتایج حاصل از درمان ماندگارتر و بهتر از روانشناسی عمومی است.
یکی دیگر از تفاوت‌های بین روانشناسی بالینی و روانشناسی عمومی مراحل آموزشی آن‌ها است. برای فعالیت در رشته روانشناسی عمومی باید به مدت 4 سال مقطع کارشناسی و سپس 2 سال کارآموزی اجباری طی‌شود. سپس امکان کار برای این افراد در مراکز روان‌درمانی فراهم‌می‌شود. اما برای کار در شاخه روانشناسی بالینی نیاز به گذراندن حداقل مقطع کارشناسی ارشد به بالا و همچنین گذراندن 2 سال کارآموزی تخصصی است.
بهترین منابع و دوره‌های روانشناسی بالینی
افرادی که به این رشته تخصصی علاقه‌مند هستند، باید بعد از دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی در کنکور ارشد برای تحصیل در شاخه روانشناسی بالینی ثبت‌نام کنند. برای قبولی در این مقطع منابع زیر توسط وزارت علوم و تحقیقات مشخص‌شده‌اند:
- روانشناسی بالینی
- آمار و روش تحقيق
- روانشناسی مرضی و كودكان استثنايی
- علم‌النفس
- متون روانشناسی
- روانشناسی فيزيولوژيک، انگيزش و هيجان
- روانشناسی رشد
دوره های مرتبط دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران:
دوره‌های روانشناسی بالینی
دوره‌های روانشناسی بالینی نیز متفاوت هستند و افراد علاقه‌مند به این حوزه از روانشناسی باید دوره‌های زیر را بگذرانند:
دوره کارشناسی روانشناسی
برای فعالیت در این رشته، گذراندن دوره 4 ساله کارشناسی در رشته روانشناسی ضروری است. همچنین مدرک کارشناسی باید با معدل بالا از مراکز معتبر عملی دریافت شده‌باشد.
طی‌کردن دوره کارشناسی ارشد
بعد از گذراندن این دوره که به مدت 2 سال به طول می‌انجامد، روانشناسان بالینی می‌توانند فعالیت خود را به‌صورت تخصصی شروع کنند. برای دریافت پروانه مطب شخصی، مدرک کارشناسی ارشد ضروری است. درغیراین‌صورت، دانش‌آموختگان جز روانشناسان عمومی محسوب می‌شوند و روانشناس بالینی به‌شمار نمی‌روند.
دوره دکترا
پس از دریافت مدرک کارشناسی ارشد، دوره دکترای روانشناسی بالینی نیز برای افراد علاقه‌مند به زیرشاخه‌های این نوع روانشناسی در نظر گرفته‌شده است. افراد برای دریافت مدارک دکترا در این رشته باید دوره کارآموزی خود را به‌طور کامل بگذرانند.
گذراندن دوره کارآموزی
این دوره اجباری است و برای فعالیت به‌عنوان یک روانشناس بالینی دارای مجوز باید گذرانده‌شود. کارآموزان رشته دکترا باید در مراکز معتبر روان‌درمانی مشغول به فعالیت شوند که روند کار حرفه‌ای را بیاموزند. روانشناسان بالینی با طی‌کردن این دوره آموزشی تحت نظارت و معاینه، در نهایت می‌توانند مدارک علمی خود را دریافت کنند و برای درخواست مجوز کار قانونی اقدامات لازم را انجام‌دهند.
بازار کار و درآمد روانشناس بالینی
بسیاری از افرادی که قصد تحصیل در این رشته روانشناسی را دارند، نگران بازار کار و میزان درآمد آن هستند. اگرچه، افراد علاقه‌مند با دریافت مدرک کارشناسی ارشد می‌توانند به بازار کار روانشناسی در این حوزه وارد شوند، اما بدون شک متخصصانی که مدرک دکترای روانشناسی بالینی را دریافت کرده‌اند، دارای موقعیت‌های شغلی بهتر و پردرآمدتری خواهند بود.
بازار کار و درآمد روانشناس بالینی
البته برای موفقیت در این رشته باید تلاش بسیاری کرد و دوره‌های تحصیلی آن را با علاقه گذراند. هرچقدر علم و آگاهی روانشناسان بالینی بیشتر و به‌روزتر باشد؛ این افراد راحت‌تر به پیشرفت و درآمد بالا دست پیدا می‌کنند. در ادامه به بررسی بازار کار و درآمد این متخصصان می‌پردازیم.
بازار کار رشته روانشناسی بالینی
بازار کار این رشته از روانشناسی بسیار گسترده است و افراد می‌توانند با توجه به علاقه خود در مراکز پزشکی خصوصی، بیمارستان‌های دولتی، مراکز مشاوره، مطب‌های شخصی، کلینیک‌ها، دانشگاه‌ها و بخش تحقیقات و پژوهش مشغول به‌کار شوند. کارشناسان بالینی نیز می‌توانند به عنوان مشاور روانشناسی در ادارات، مدارس و شرکت‌های خصوصی به فعالیت بپردازند.
همچنین انجام چندین کار نیمه وقت در مراکز ذکر شده برای این افراد امکان‌پذیر است. بنابراین، افراد نباید نگرانی از بابت بازار کار این رشته تخصصی داشته‌باشند. تنها کافی است که مدارک دانشگاهی خود را در رشته ارشد و دکترای روانشناسی بالینی دریافت‌کنند و سپس به عضویت سازمان نظام روانشناسی ایران در بیایند. همچنین دریافت مجوز و پروانه کسب‌وکار نیز به این افراد اجازه اشتغال به‌صورت خصوصی را می‌دهد.
درآمد ماهانه روانشناسان بالینی
حال شاید این سوال را بپرسید که درآمد یک روانشناس بالینی چقدر است؟ از آن‌جایی‌که، افراد بسیاری در ایران با اختلالات روانی و رفتاری مواجه هستند، به تراپی و کمک این روانشناسان نیاز دارند. درآمد این افراد با توجه به نوع مدرک، تخصص، مهارت، محل کار، تجربه، میزان دانش عمومی، اطلاعات به‌روز و روش‌های درمانی متفاوت است.
این روانشناسان درآمد خوبی دارند و هزینه هر جلسه 45 دقیقه‌ای مشاوره آنان برابر با 200 هزار تومان است. در حالت‌کلی، حقوق ماهانه این افراد با سابقه بالای ده سال می‌تواند مبلغی حدود 14 الی 18 میلیون باشد. البته این اعداد و ارقام باید با توجه به ساعات کاری روانشناسان بالینی مشخص شوند. بدیهی است که هر چقدر ساعات کاری بیشتر باشد، درآمد ماهانه آنان نیز افزایش پیدا می‌کند.
در نتیجه
روانشناسی بالینی جز شاخه‌های بسیار محبوب روانشناسی است که بازار کار خوب و درآمد بالایی دارد. متخصصان این رشته بیشتر دارای مدارک کارشناسی ارشد و دکترا هستند. این افراد به‌صورت تخصصی در یکی از گرایش‌های روانشناسی بالینی مانند روانشناسی کودک، روانشناسی رفتاری، روانشناسی سالمندان، روانشناسی عصبی، روانشناسی پزشکی و شاخه‌های دیگر تخصص خود را دریافت می‌کنند.
این روانشناسان به‌طور کلی به معاینه، تشخیص و درمان مشکلات و اختلالات رفتاری، عاطفی و ذهنی افراد می‌پردازند. همچنین روش‌های درمانی مخصوصی را برای هر کدام از بیماران خود در نظر می‌گیرند. موفقیت در این حرفه تخصصی نیاز به دانش، تجربه، مهارت، خلاقیت و صبر بسیار دارد و روانشناسان باید افرادی باهوش و مطلع از روش‌های روان‌درمانی به‌روز دنیا باشند.
مقالات مرتبط:
