شخصیت چیست؟
شخصیت به‌عنوان جنبه‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد و نسبتاً پایدار درونی و بیرونی منش فرد تعریف‌شده است که در موقعیت‌های مختلف و رفتار او تاثیر می‌گذارد و درواقع الگوهای پایدار پاسخ به موقعیت‌ها را تبیین می‌کند. ازنظر آیزنک شخصیت عبارت است از ویژگی‌ها، خلق‌وخو، تفکر و حتی ویژگی‌های جسمانی فرد که کمابیش ثابت و پایدار بوده و سازگاری منحصربه‌فرد وی با محیط را مشخص می‌کند.
تاریخچه پرسشنامه شخصیت NEO
تست شخصیت شناسی نئو یکی از پرکاربرد ترین تست های شخصیت در روانشناسی است. این ابزار NEO-PI اولین‌بار توسط کوستا و مک‌کری در سال ۱۹۸۵ ساخته شد و شامل ۱۸۱ آیتم برای وارسی ۵ عامل بزرگ شخصیت بوده و پس‌از تحولات متعدد نسخه تجدیدنظرشده پرسشنامه شخصیتی نئو NEO-PI-Rدر سال ۱۹۹۲ تهیه و منتشر شد که شامل ۲۴۰ عبارت بود اندازه‌گیری کلی از پنج عامل عمده را ارائه می‌کند که هر عامل شامل 6 بعد است. یعنی عناصری از صفت موردنظر که برای توصیف کلی از آن با هم هم‌گرا است.
با توجه به پیچیدگی و طولانی بودن NEO-PI-R وجود ابعاد جزئی و متعدد در هر یک از صفات مربوط به 5 عامل بزرگ شخصیت و ضرورت سرند سریع در مواقع لازم و مهم‌تر از همه عدم تمایل آزمودنی‌ها در پاسخ‌دادن به ابزاری طولانی در موقعیت‌های بالینی و پژوهشی نسخه کوتاهی از NEO-PI-R با عنوان پرسشنامه پنج عاملی NEO-FFI طراحی شد این پرسشنامه شامل 60 ماده است که بر اساس تحلیل عاملی نمرات در سال1986 اجرا شده بود، به دست آمده‌است. در این پرسشنامه برای هر عامل 12 آیتم وجود دارد که این آیتم‌ها با توجه به دارا بودن بیشترین بار عاملی در ارتباط با صفت موردنظر انتخاب شدند پاسخ‌دهی به این آیتم‌ها در قالب مقیاس لیکرتی 5 درجه‌ای امکان‌پذیر است.
ابعاد مدل 5 عاملی شخصیت
در مدل پنج عاملی، شخصیت بهنجار مرکب است از پنج بعد:
- روان‌رنجوری neuroticism
- برون‌گرایی extraversion
- تجربه‌گرایی openness
- توافق پذیری agreeableness
- وجدان گرایی conscientiousness
ویژگی های هر یک از ابعاد شخصیت
روان‌رنجوری یا neuroticism: بعدی است که زیربنای تجربه مزمن هیجانات ناراحت‌کننده است و با رنجوری، ثبات هیجانی و آرامش را از هیجان‌خواهی منفی متمایز می‌کند. این عامل در مقابل ثبات هیجانی، طیف وسیعی از احساسات منفی از جمله اضطراب، غمگینی، تحریک‌پذیری، فقدان اطمینان، بی‌کفایتی و عصبانیت را دربرمی‌گیرد.
برون‌گرایی یا extraversion: به‌عنوان رویکرد فعال به دنیای اجتماعی و مادی تعریف‌شده و شامل صفاتی چون جمع‌گرایی، فعالیت، جرات مندی، هیجان‌خواهی مثبت، خون‌گرمی، پرحرفی،خوش‌بینی، خوش‌مشربی و مهربانی است.
تجربه‌گرایی یا پذیرا بودن نسبت‌به تجارب openness: نشان‌دهنده گستردگی عمق و پیچیدگی ذهن و تجارب زندگی فرد است و بر قدرت تخیل، کنجکاوی، علائق متنوع، ابتکار و نگرش‌های روشنفکرانه دلالت دارد.
توافق پذیری agreeableness: بین جهت‌گیری ارتباطی و تمایل نسبت‌به دیگران، خصومت و مخالفت تمایز قائل شده و بیان‌کننده اعتماد، همدردی و همکاری است. توافق پذیری صفاتی را دربرمی‌گیرد که نشان می‌دهد افراد با یکدیگر و برای یکدیگر چه می‌کنند. خوش‌قلبی، خوش‌خلقی و اعتمادپذیری، حس همکاری، گذشت و خوش‌باوری صفاتی هستند که در تعریف توافق پذیری به کار می‌روند.
وجدان گرایی یا conscientiousness: کنترل تکانه‌هایی را دربر گرفته که جامعه معین کرده‌است و نشان‌دهنده رفتار وظیفه مدار و هدف مدار مانند : تفکر قبل‌از اقدام، پیروی از هنجارها، برنامه‌ریزی، سازماندهی، نظارت بی‌وقفه و مقدم شمردن وظایف است و شامل حس کفایت، وظیفه‌شناسی و نیاز به پیشرفت و سازماندهی است . وجدان گرایی صفاتی مانند نظم ، اعتمادپذیری، سخت‌کوشی، خود تنظیمی، وقت‌شناسی، دقت و تمیزی و استقامت را شامل می‌شود.
فرضیه‌های جدیدی مطرح‌شده است که در آنها یک عامل عمومی شخصیت (GEP) اوج ساختار سلسله‌مراتبی شخصیت را به خود اختصاص داده‌است؛ همان‌طور که عامل g عامل عمومی توانایی ذهنی در راس سازمان توانایی‌های شناختی قرار دارد.
بیشتر بخوانید: سوالات تست MMPI
طبقه بندی 5 عامل بزرگ شخصیت
شخصیت از دیدگاه‌های نظری مختلف مفهوم‌سازی شده‌است؛ بااین‌حال روان‌شناسان شخصیت به‌دنبال یک طبقه‌بندی علمی و مقبول از صفات شخصیت بوده‌اند. یکی از اهداف طبقه‌بندی صفات تعریف حیطه ها و ابعادی است که بتواند تعداد زیادی از صفات را پوشش دهد. به همین خاطر محققان به‌جای بررسی جداگانه هر یک از صفات می‌توانند ابعاد خاص ویژگی‌های انواع شخصیت را مطالعه کنند.
یکی از طبقه‌بندی‌های صفات شخصیت طبقه‌بندی پنج عامل بزرگ شخصیت است. شیوه اصلی برای تعیین عوامل این بوده‌است که افراد خود یا دیگران را در صفات مختلف درجه‌بندی کرده و سپس نتایج تحلیل عاملی شده و وجود ابعاد پنج‌گانه اصلی تایید شده‌است.
طبقه‌بندی پنج عامل بزرگ عملکرد الحاقی دارد ، زیرا سیستم‌های مختلف توصیف شخصیت را در یک چارچوب مشترک ارائه می‌کند. مدل پنج عاملی نه‌تنها یک نظریه است بلکه فرضیه‌های نظری صفات را نیز اتخاذ کرده‌است. عوامل پنج‌گانه در طی مدت‌زمان طولانی و در فرهنگ‌های مختلف عموماً ثابت اند. همچنین مدل پنج عامل بزرگ اشاره می‌کند که صفات به‌طور سلسله‌مراتبی از سازه‌های کلی یا پنج عامل به سازه‌های خاص یا رویه‌های هر یک از عوامل سازماندهی می‌شوند. بر اساس این مدل صفات به‌صورت سلسله‌مراتبی سازماندهی شده‌اند به‌طوری‌که از گرایش‌های محدود و خاص به گرایش‌های بنیادین وسیع و کلی پیش می‌رود. این پنج عامل در بالاترین سطح سلسله‌مراتب هستند.
پرسشنامه شخصیتی نئو پرسش‌نامه‌ای مبتنی بر مدل 5 عاملی شخصیت است. این پرسشنامه در پژوهش‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته و یکی از ابزارهای مهم روان‌شناختی است که برای پژوهش‌هایی که هدف آنها بررسی عوامل شخصیت است به‌تنهایی یا در کنار سایر متغیرها به کار می‌رود.
ثبت نام در دوره های روانشناسی مرتبط دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران:
دوره نمره‌گذاری و تفسیر تست NEO
دوره نمره گذاری و تفسیر تست mmpi
بیشتر بخوانید:
انواع تست روانشناسی و کاربرد آنها
اختلال چند شخصیتی یا اختلال هویت تجزیه‌ای DID
