آسیب شناسی روانی به عنوان علم روانشناسی به مطالعه رفتار، شناخت و تجربه های غیر عادی می پردازد. در واقع این علم با توصیف بیماری های روانی، سعی در شناسایی علت شکل گیری بیماری های روان شناختی دارد. انواع آسیب شناسی روانی شامل اختلال های اضطراب، اشتها، افسردگی، دو قطبی، شخصیت، خواب، اسکیزوفرنی، شخصیت و عصبی شناختی می شود. ما در این مقاله قصد داریم درباره ماهیت و انواع آسیب شناسی روانی مطالبی را ارائه دهیم.
آسیب شناسی روانی چیست؟
به طور کلی روانشناسی یک علم است که به مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی انسان می پردازد. یکی از شاخه های روانشناسی، آسیب شناسی روانی یا سایکوپاتولوژی است. در واقع در روانشناسی به علمی که ویژگی و علل شکل گیری روان شناختی مبتلایان به اختلال روانی را بررسی می کند، آسیب شناسی روانی اطلاق می گردد.
بهتر است بدانید اساس کار آسیب شناسی روانی بررسی رفتار های ناسازگارانه و ناهنجاری های رفتاری است. علاوه بر این، علم آسیب شناسی روانی شیوه های درمان را بر اساس ریشه های بیولوژیکی، ژنتیکی و عوامل اجتماعی تعیین می کند و از تکنیک های بیماری شناسی بهره مند می گردد.
به عبارتی دیگر یکی از پایه های اصلی روانشناسی بالینی و روان پزشکی، آسیب شناسی روانی است. در این نوع روانشناسی طبق یک دانش ویژه اختلال و بیماری های روانی فرد توصیف می شود و تحت یک ترتیب طبقه بندی شده علت ایجاد این اختلال مشخص می گردد.
موضوع آسیب شناسی روانی دربردارنده ی مشکلات مرتبط با سلامت روان است که بیانگر چگونگی درک، نحوه طبقه بندی و نحوه درمان می شود. بدین ترتیب آسیب شناسی روانی شامل طیف گسترده ای از تحقیق تا درمان است.
اصطلاح آسیب شناسی روانی برای اولین بار در سال 1913 میلادی مورد استفاده قرار گرفت. در واقع این اصطلاح زمانی رایج شد که یک کتاب با عنوان آسیب شناسی روانی عمومی به وسیله کارل یاسپرس، فیلسوف و روانپزشک آلمانی منتشر شد.
همچنین بخوانید : سرفصل های درس آسیب شناسی روانی
نشانه های آسیب شناسی روانی
علائم آسیب شناسی روانی تحت تأثیر ماهیت بیماری در تمایز است. برخی از نشانه هایی که نشان دهنده ابتلا به آسیب شناسی روانی است، شامل موارد ذیل می شود:
- اختلالات خواب
- انزوا و گوشه گیری از فعالیت های اجتماعی
- پرخاشگری و تحریک پذیری
- احساس پریشانی
- تغییرات در عادت های غذایی
- اضطراب، نگرانی و ترس مفرط
- ناتوانی در تمرکز
- احساس خستگی مزمن
- پرورش دهنده افکار خودزنی و خودکشی
تشخیص آسیب شناسی روانی
در ادوار گذشته دانشمندان و فلاسفه بیماران روانی را بر اساس علت و نشانه ها طبقه بندی می کردند. در طول تاریخ بشریت طبقه بندی ها در خصوص افزودن اطلاعات و دانش نوین دستخوش تغییر شدند.
متخصصان در راستای درمان آسیب شناسی روانی مستلزم رسیدن به نتیجه مطلوب برای اقدام به درمان هستند. سیستم های تشخیصی برای طبقه بندی اختلالات سلامت روان کاربرد دارند.
در دنیای کنونی بیماری های روانی شامل دو نوع طبقه بندی DSM و ICD است.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی به وسیله انجمن روانپزشکی آمریکا به عنوان یک سیستم برای ارزیابی بیماری های روانی طراحی شده است.
جدیدترین نسخه DSM در سال 2013 انتشار یافته است و دربردارنده ی معیار های قابل شناسایی است که متخصصان سلامت روان از آن برای رسیدن به یک تشخیص خاص استفاده می کنند.
بهتر است بدانید با ظهور تحقیقات جدید ممکن است فهرست اختلالات روانی تغییر پیدا کند.
نمونه های اختلالات روانی DSM-5 شامل موارد ذیل است:
- اختلال شخصیت پارانوئید
- اسکیزوفرنی
- اختلال افسردگی
- اختلال دو قطبی
- اختلال اضطراب اجتماعی
همچنین خوانید : dsm چیست؟ همه چیز درباره DSM5
طبقه بندی بین المللی بیماران روانی (ICD)
طبقه بندی ICD یک سیستم است که به مثابه ی DSM عمل می کند. این سیستم در نسخه یازدهم بیش از یک قرن پیش توسعه یافته است و در سال 1948 به وسیله ی سازمان بهداشت جهانی اداره شد.
وجه تمایز ICD و DSM
نخستین وجه تمایز میان اصلی ترین طبقه بندی های بیماری های روانی آن است که ICD به وسیله ی سازمان بهداشت جهانی تولید می شود، در حالی که DSM توسط یک انجمن حرفه ای ملی به تولید می رسد.
ICD-11 به وسیله ی مجمع جهانی بهداشت متشکل از وزرای بهداشت از 193 کشور عضو WHO تصویب شده است. علاوه بر این، هدف ICD-11 کاهش بار بیماری در سطح جهانی است که شامل تشخیص پزشکی و سلامت روان می گردد.
طبقه بندی ICD-11 به صورت رایگان در دسترس عموم قرار دارد. در حالی که DSM باید خریداری شود و انجمن روانپزشکی آمریکا از فروش کتاب و محصولات مرتبط با آن کسب درآمد می نماید.
با این وجود DSM-5 استانداردی در خصوص طبقه بندی در میان متخصصان سلامت روان آمریکایی است و برای برنامه ریزی درمان و اهداف بیمه مورد استفاده قرار می گیرد.
چه کسی در آسیب شناسی روانی کار می کند؟
همان طور که بیان کردیم دامنه آسیب شناسی روانی از تحقیق تا درمان گسترده است. در سطح بالینی، عده ای متخصص مشغول فعالیت هستند که از سیستم های تشخیصی برای ارائه درمان موثر به مبتلایان، به آسیب شناسی روانی استفاده می کنند.
در سطح تحقیق، روان پزشکان، روانشناس های پژوهشی و عصب شناس هایی هستند که سعی دارند جلوه های مختلف اختلالات روانی را در سطح بالینی درک نمایند.
از سری کارکنان آسیب شناسی روانی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- جامعه شناسان
- جرم شناسان
- روانشناس های بالینی
- مددکاران اجتماعی
- مشاوران
- درمانگران ازدواج و خانواده
- پرستاران روانپزشکی
- روان پزشکان
شناسایی آسیب شناسی روانی
به طور کلی اختلالات روان پزشکی به عنوان اشاره گر مشکلات در چهار زمینه اعم از انحراف، پریشانی، اختلال عملکرد و خطر تصور می شود. در واقع هنگامی که نشانه یکی از بیماری های روانی اعم از افسردگی را تجربه می کنید و به روانپزشک مراجعه می نمایید، طبق چهار عوامل ذیل مورد ارزیابی قرار می گیرید.
انحراف
اصطلاح انحراف به عواطف، افکار و رفتار هایی اطلاق می گردد که از آنچه در جامعه مورد قبول است، منحرف می گردد. درباره افسردگی احتمال می رود افکار بی ارزشی و احساس گناه گزارش گردد.
پریشانی
پریشانی بیانگر احساسات منفی است که در درون فرد وجود دارد. در مورد افسردگی ممکن است احساس پریشان حالی شدید گزارش گردد که از احساس گناه، غم و اندوه نشأت می گیرد.
اختلال عملکرد
متخصصان برای اختلال عملکرد در جست و جوی دستیابی به عملکرد های روزانه اعم از اشتغال در کار هستند. فردی که از افسردگی رنج می برد ممکن است بیان کند که نمی تواند صبح از رختخواب بلند شود و به فعالیت های روزانه بپردازد.
خطر
اصطلاح خطر بیانگر رفتاری است که ممکن است فرد و اطرافیان او را در معرض خطرات مضر قرار دهد. خطر در افراد مبتلا به افسردگی شامل پرورش افکار خودکشی و خودزنی می باشد.
علت شکل گیری آسیب شناسی روانی
آسیب شناسی روانی تحت تأثیر عوامل گوناگون شکل می گیرد. بهتر است بدانید سلامت روان در طول زمان قادر به تغییر است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها اذعان می کند که حدود 50 درصد از انسان ها در مقطعی از زندگی به یک بیماری روانی مبتلا می گردند.
علت های دخیل در شکل گیری آسیب شناسی روانی شامل موارد زیر می شود:
- تجربیات آسیب زا و استرس زا
- شرایط پزشکی مزمن
- اعضا خانواده مبتلا به بیماری روان
- استعمال مواد مخدر و مصرف مواد
همچنین بخوانید : روانشناسی تربیتی چیست؟
انواع مختلف آسیب شناسی روانی
- اختلالات دو قطبی
- اختلالات خواب
- اختلالات شخصیت
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات افسردگی
- اختلالات مخرب، سلوک و کنترل تکانه
- اختلالات اشتها
- اختلالات تجزیه ای
- اختلالات عصب شناختی
- اختلالات رشد عصبی
- اختلالات وسواس اجباری
- اختلالات اسکیزوفرنی
- اختلالات علائم جسمانی
- اختلالات مرتبط با استرس و تروما
- اختلال چند شخصیتی
ویژگی رفتارهای ناهنجار
همان طور که بیان کردیم اساس کار آسیب شناسی روانی بررسی رفتارهای ناسازگارانه و ناهنجاری های رفتاری می باشد. به رفتار هایی که از خارج از استاندارد و حالت های طبیعی بشر شکل می گیرند، رفتار ناهنجار اطلاق می گردد.هماهنگی و انسجام ساختار بدن تشکیل دهنده حالت های طبیعی و استاندارد است.
در علم پزشکی برای تعیین حالت های استاندارد از ابزار های دقیق و پیشرفته ای بهره گرفته می شود. این در حالی است که در دنیای روان شناختی برای برجسته سازی رفتارهای ناهنجار، ملاک هایی نظیر ملاک آماری، میزان سازگاری و اجتماعی مد نظر قرار می گیرند.
اصلی ترین ویژگی رفتارهای ناهنجار، بروز رفتارهایی متضاد با هنجارهای جامعه است. در واقع رفتارهای ناهنجار شامل رفتارهایی می شوند که از منظر فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی مقبول نیستند.
نقطه مقابل رفتارهای ناهنجار، رفتارهای طبیعی است که از جانب اجتماع انتظار می رود. در سطح یک اجتماع ارزش های فرهنگی به عنوان یک امر نسبی شناخته می شوند. جالب است بدانید در فرهنگ های مختلف، گونه های متمایزی از هنجارهای اجتماعی مشهود است.
احتمال می رود به مرور زمان ارزش ها و هنجار های اجتماعی یک فرهنگ دستخوش تغییر قرار بگیرد. در تعیین ناهنجاری های رفتاری، ملاک های فرهنگی حائز اهمیت هستند.
به طور مثال در کشور های اسلامی، برقراری ازدواج میان دو هم جنس امری غیر قانونی، غیر طبیعی و ناهنجار به شمار می رود. این در حالی است که در برخی کشور های اروپایی ازدواج دو هم جنس ممانعتی ندارد.
عدم انعطاف پذیری و سازگاری
مفهوم سازگاری دربردارنده ی طیف گسترده ای است. سازگاری بیانگر برقراری تعادل بین دو مؤلفه نظیر اموری که فرد تمایل به انجام ان دارد و اموری که جامعه و محیط خواستار انجام آن هستند،است.
بی شک به میزانی که رفتارهای شخصی سازگارانه باشد، زمینه برای دستیابی به اهداف میسر می گردد.
بدین ترتیب یکی از ویژگی های رفتار ناهنجار، ناسازگاری است که سبب دور شدن فرد از اهداف، آرزو ها، روابط اجتماعی و سلب آرامش می شود.
بروز رفتارهای ناخوشایند و نادر
در سطح جامعه رفتارهایی که ضمن ناخوشایند بودن، منفی و نادر هستند جزء رفتارهای استثنایی به شمار می روند.
تحقیقات حاکی از آن دارند که ضریب هوشی بالا یک پوینت مثبت تلقی می گردد و ضریب هوشی پایین یک ویژگی منفی به شمار می رود. لذا اقلیتی که دارای ضریب هوشی بیش از 140 هستند، از رفتار های نابهنجار مصون هستند و افرادی که ضریب هوشی آن ها میان 0 الی 40 برآورد شده است، از رفتار های ناهنجار و کم توان ذهنی رنج می برند.
شکل گیری تأثیر نامطلوب و منفی در عملکرد فرد
جنبه های مختلف زندگی انسان اعم از موقعیت اجتماعی، روابط عاطفی، شرایط تحصیلی و زندگی تحت تاثیر رفتار های فردی قرار دارند. بی شک هنگامی که فرد به بروز رفتارهای ناهنجار می پردازد، توانایی و عملکرد او به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کند و افت کیفیت می یابد.
رفتارهای غیر قابل پیش بینی و تهدید آمیز
یکی از ویژگی های رفتارهای ناهنجار، غیر قابل پیش بینی بودن و تهدید آمیز است. در واقع به رفتارهایی که امنیت فرد را به خطر می اندازند، رفتارهای ناهنجار اطلاق می شود.
پریشانی
پریشانی به عنوان یک حالت روانی بیانگر تجربه ی شدید، عذاب هیجانی و جسمانی است. به طور مثال اکثر رفتار های یک فرد افسرده تحت تأثیر تجربه رفتارهای هیجان برانگیز غم، نابهنجار می باشد.
بیشتر بخوانید:
سرفصل های درس آسیب شناسی روانی
انواع روانشناسی و کاربرد آن‌ها
فرسودگی روانی درمانگران چیست و چگونه درمان می شود؟
